NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

JAPKE-D. BOUMA
De liefde lijkt zo universeel, maar ook liefhebben blijkt cultuurbepaald. Maarten Reesink en Liesbet van Zoonen aan de vooravond van een promotie- onderzoek naar het televisieprogramma All you need is love: "In Turkije is de liefde een drama, in Spanje een sprookje."

Het was het idee van zijn promotor, Liesbet van Zoonen. Maar onderzoeker in opleiding Maarten Reesink was meteen enthousiast. Het televisieprogramma All you need is love leek de docent bij de vakgroep film- en televisiewetenschap een prachtig promotie-onderwerp.

Het programma is door bedenker en licentiehouder Endemol inmiddels aan een tiental landen verkocht waaronder Argentinië, Spanje en Finland, en dat stelt Reesink in staat te bestuderen hoe verschillende volken op de liefde reageren. De komende vier jaar gaat hij full time het programma onderzoeken dat Robert ten Brink groot maakte. Het programma dat gebroken harten lijmt, vastgeroeste relaties een oppepper geeft en schuchtere verliefden koppelt aan hun droompartner. Voor het oog van de camera.

"All you need is love is wetenschappelijk gezien een vreselijk interessant programma", zegt Reesink die de opzetfase van het onderzoek net heeft afgerond. "Het legt de man-vrouw verhoudingen in een land bloot, het laat zien hoe over liefde, seksualiteit en huwelijkse trouw binnen een maatschappij gedacht wordt en hoe van land tot land wordt omgegaan met intieme emoties." Daarbij komt dat All you need in vrijwel alle landen waar het programma draait of gedraaid heeft, de aanzet was tot het debat over de grenzen van de emotietelevisie.

En dan is er nog een andere reden waarom Reesink enthousiast is over zijn promotie-onderwerp. "All you need is al jaren mijn favoriete programma. Ik weet dat het een niet erg wetenschappelijke reden is om je promotie-onderzoek op te baseren, maar het speelde wel mee."

Tijdens het vooronderzoek ontdekten Van Zoonen en Reesink al een paar opvallende verschillen tussen de Europese versies van All you need is love. Dat Nederlanders luchtiger omgaan met de liefde dan Turken of Spanjaarden bijvoorbeeld. "Niet dat we de liefde hier niet serieus nemen", zegt Reesink, "maar in de zuidelijker landen is de liefde een veel beladener thema." Daar is het programma dan ook echt een spektakel met dramatische facetten en wendingen. De Spaanse versie duurt tweeëneenhalf uur, tegen een uur in Nederland. Er wordt veel meer gebruik gemaakt van filmische elementen als slow motion, soft focus en romantische muziek. "Die overdrijving zou in Nederland niet kunnen", zegt Van Zoonen. "Hier moet de toon vooral licht blijven. Robert ten Brink is wel serieus, maar blijft altijd olijk."

In Frankrijk en Spanje daarentegen, is de liefde de meest fantastische ervaring die er is, zo ondervonden de onderzoekers. "Een sprookje dat werkelijkheid wordt", schrijven ze in hun paper. "En daarom worden ongelukkige liefdes niet erg gewaardeerd en komen dan ook weinig in het programma voor. In Turkije is de liefde een drama, in ieder opzicht van het woord." Reesink: "Daar worden jongeren uitgehuwelijkt en is maagdelijkheid een loodzwaar thema. Daar geldt juist: hoe dramatischer, hoe beter. Unhappy endings zijn dan ook gewoon onderdeel van de show."

De verschillende versies van All you need laten zien hoe de rolverdeling tussen de seksen verschilt van land tot land. Van Zoonen: "In Finland doen de mannen geen oproepen. Dat wordt als ongepast ervaren. In Turkije is het juist andersom. Maar daar mag de oproep niet rechtstreeks aan de dame in kwestie gericht worden, maar moet de vader of een oom worden aangesproken. In België wordt eerst grondig uitgezocht hoe de ontvanger van een verrrassingsaanzoek zal reageren. Een afwijzing zou iemand publiekelijk te zeer te schande maken."

In Australië heeft het programma nooit het scherm gehaald, zegt Reesink. "In dat land heerst een machocultuur waarin het absoluut als ongepast ervaren wordt als mannen in tranen uitbarsten. In Spanje en Italië is dat juist weer helemaal geen probleem, terwijl je toch zou zeggen dat ook daar een machocultuur bestaat."

Maar het meest wrede volk in de liefde zijn de Italianen. Daar kwam ooit een meisje doodleuk met haar nieuwe vriend van de showtrap af voor het oog van haar ex die nog geloofde dat hij een kans maakte. Toen het tweetal de studio weer verlaten had, en de presentator de snikkende jongen wat probeerde te troosten, keerde het meisje weer terug. De nieuwe vriend was een acteur geweest, zei ze. En natuurlijk wilde ze haar oude relatie weer terug. Ze had haar partner alleen duidelijk willen maken hoe zij zich al die tijd gevoeld had toen hij andere vriendinnetjes had.

De verschillende uitwerkingen van All you need in verschillende landen toont volgens Reesink aan dat liefde niet zo'n universele emotie is als over het algemeen gedacht wordt. "Als dat zo zou zijn, zou je het format van All you need één op één naar ongeacht welk land kunnen kopiëren. In de praktijk moet elke versie zorgvuldig worden aangepast aan de geldende normen en waarden. Wat ik wil aantonen, is dat ook de liefde een culturele constructie is."

Reesink kan nog niet precies aangeven hoe lang het format van All you need per land meegaat. Wel signaleert hij dat het programma in de loop der jaren in veel landen verdwenen is; in Portugal, Finland, Zweden, Frankrijk, Italië, België, Engeland en Argentinië. Het programma loopt nu alleen nog in Duitsland, Spanje, Turkije, Oostenrijk en Nederland. Reesink denkt dat ook de Nederlandse versie zijn langste tijd heeft gehad. Gisteren ging het programma bij SBS6 zijn achtste jaar in. "Het programma is heel erg jaren negentig. Het gaat over vragen als 'wat wil de vrouw' en 'hoe moet de nieuwe man zich gedragen'. Maar in Nederland is de controverse over dat soort thema's inmiddels een beetje achterhaald."

Had hij dan niet liever Big Brother als onderzoeksobject bestudeerd? Dan was hij actueler geweest. Actueler misschien, interessanter niet per se, zegt Reesink. "Natuurlijk zal Big Brother best eens om de hoek komen kijken in dit proefschrift. Maar Big Brother gaat over het effect van nieuwe audiovisuele media op de maatschappij en All you need over liefde en seksualiteit. Dan vind ik dat laatste toch spannender. Bovendien is Big Brother nog niet zo wijd geëxporteerd als All you need. Als ik daarop had moeten wachten, had ik pas over twee jaar met mijn promotie- onderzoek kunnen beginnen."