NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

MARK DUURSMA
Vier keer krijgen we de Olifantman niet te zien. Op de kermis wordt de attractie net gesloten door de politie. In het hok is het te donker, en zien we alleen de reactie van de man die het wél kan zien. De dokter (Anthony Hopkins, een ranke verschijning nog in 1980) staart met open mond en betraande ogen. In zijn praktijk is er een kap over het hoofd. In de collegezaal is er alleen een silhouet: vreemde uitstulpingen achter een kamerscherm.

Allemaal uitstel, opgebouwde verwachting. In de hoop dat we, als we de misvormde man uiteindelijk krijgen te zien, net zo zullen schrikken als de verpleegster die het bord havermout uit haar handen laat vallen. Vanaf dat moment komt de Olifantman zo vaak in beeld dat we niet anders kunnen dan wennen aan zijn merkwaardige uiterlijk. Als hij aan het slot van de film als eregast in het theater wordt toegejuicht is er niets engs overgebleven. De maker heeft zijn vermoedelijke doel bereikt: de freak is normaal geworden.

The Elephant Man was de doorbraak voor David Lynch, na zijn excentrieke debuut Eraserhead. Vervolgens verdween hij bijna door de reuzeflop Dune, maar vanaf Blue Velvet werd zijn naam een handelsmerk. The Elephant Man bevat slechts enkele flarden van het latere surrealisme. Opvallender is de stijlvolle zwartwit- fotografie, met grafische intermezzo's van machines, klokkentorens en schoorstenen in Victoriaans Londen. Opmerkelijk zijn ook de acteurs: naast Hopkins spelen Anne Bancroft, John Gielgud en, verscholen achter de make-up, John Hurt.

Lynch wilde recht doen aan de waargebeurde belevenissen van de Olifantman. Een spannend monster is het niet, zelfs geen tragisch monster. King Kong, Quasimodo, het monster van Frankenstein; ze zijn tragisch omdat ze het goede willen, maar door uitsluiting tot het slechte worden gedwongen. Het monster van Lynch heeft geen keerzijde, hij is alleen maar goed en dankbaar. En vol van innerlijke beschaving bovendien. Wat een saai monster.

En toch valt het niet mee om de ogen droog te houden als John Hurt - ballonnen op z'n kop, mond als een open wond - wegkwijnt van geluk als hij voor het eerst vriendelijk wordt bejegend door een mooie vrouw.

The Elephant Man (David Lynch, VS, 1980), Net5, 23.30-1.35u.