NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

In een tijd waar tranen, emoties en 'echte mensen' de ingrediënten zijn voor menig publiek en commercieel tv-programma, viert de 'moeder' van dit genre haar tiende verjaardag. Een gesprek met Spoorloos-presentator Karin de Groot en eindredacteur Paul Vertegaal.

TITIA KETELAAR

Stap voor stap wordt de kijker via korte interviews en beeldfragmenten naar de emotionele climax geleid - de hereniging tussen het kind en zijn 'spoorloze' familielid. Presentator Karin de Groot houdt zich wat afzijdig, en bij de eerste tranen wendt de camera zich discreet af. Het is het soort televisie dat de kijker op prijs stelt. Na het NOS- Journaal is KRO's Spoorloos met gemiddeld 2,5 miljoen toeschouwers per uitzending het best bekeken en gewaardeerde programma van de publieke omroepen. Het was crisis in 1990 bij de KRO. De omroep was naarstig op zoek naar een opvolger voor de Mini Playback Show en de Soundmix Show. Het eigen kijkcijferkanon Henny Huisman was, met meenemen van beide programma's, net overgestapt naar het commerciële RTL, en de KRO zocht dringend een nieuw topprogrogramma. Het werd Spoorloos, de televisievariant van het radioprogramma Adres Onbekend. In de eerste jaren werden, in de traditie van Adres Onbekend, vooral oud-klasgenoten en vrienden opgespoord. De laatste zeven jaar richt het programma zich uitsluitend op 'biologische zoektochten': vijftigers die hun vader - een voormalig Amerikaans soldaat - zoeken, dertigers die contact willen met een onbekend familielid, en twintigers, die door hun ouders ter adoptie werden afgestaan en nu hun roots zoeken. Spoorloos vindt het het 'recht van ieder kind te weten wie zijn vader of moeder is'.

Er wordt kregelig gereageerd wanneer een vergelijking wordt getrokken met programma's als Vermist, de Surprise Show en All You Need is Love. Ook programma's die net als Spoorloos eerst de zoekende, vragende deelnemer laten zien, dan vervolgen met een filmpje waarin de zoektocht wordt uitgebeeld en die eindigen met een emotionele hereniging. Maar de makers van Spoorloos voelen zich duidelijk niet thuis tussen de emotie-televisie.

Paul Vertegaal: "Die programma's zijn heel anders. Vermist richt zich bijvoorbeeld op weglopers - daar doen wij niet aan. Er worden wel pogingen gedaan om ons te imiteren, maar met onze knowhow lopen we ver vooruit." Karin de Groot: "Het zijn vergelijkbare programma's, maar ik vind toch dat we het mooier doen. Bij nadoen loop je het gevaar dat je net de plank misslaat." Ook woorden als opportunisme en tranentrekkerij roepen wrevel op. Het woord 'echt' wordt vaak in de mond genomen, of zoals Bart Römer, hoofd amusement van de KRO, het vergelijkt: "Het is als het verschil tussen een echte bloem en een zijden bloem. De echte 'raakt je'." Huilen moet ook niet nodig zijn, vindt De Groot. Ze raakt wel eens geëmotioneerd, maar zal dat nooit tonen. "Te veel tranen maken het programma ongeloofwaardig." De enige keer dat ze tijdens een studio-interview moest huilen, heeft ze de regisseur de keuze gelaten of 'de tranen eruit gesneden werden'.

Spoorloos hanteert ook geen overval-methode zoals de andere programma's wel doen, zegt Vertegaal. "We filmen geen mensen die dat niet willen - privacy wordt gerespecteerd. Niemand komt live in Spoorloos als hij dat niet wil." Liever laat de eindredacteur dan een straat zien of een schot van een deur en laat een redacteur vertellen hoe het gevonden familielid reageerde. Uitzonderingen zijn mogelijk. De uitzending van vorige week bevatte een onwillige moeder die al in telefoongesprekken had aangekondigd niet met haar kinderen in contact te willen komen. De kijker kreeg beelden te zien van een redacteur die achter struiken met een buurvrouw stond te praten en vervolgens de moeder belaagde en foto's van haar kinderen onder haar neus drukte. "Je moet het van me aannemen dat dit slechts zeer incidenteel voorkomt. Zeker de aanloop tot het gesprek met de moeder - achteraf zeg ik, dat hadden we beter achterwege kunnen laten. Maar het gesprek, die zes minuten, die waren ontzettend veelzeggend, ook voor de kinderen. Ze gaf duidelijk aan niets van hen te willen. Soms is het verhaal belangrijker dan de vorm." Zulke keuzes maken de redacteuren van Spoorloos dagelijks. "We proberen dingen altijd in goed overleg te regelen. Wil iemand wel of niet voor de camera, wat is het waard om dit te laten zien, of dat. En we hebben die luxe ook om na te denken voor het filmen: we hoeven niet sneller of meer te laten zien, we leggen onszelf eerder beperkingen op." Die luxe komt door de hoge kijkcijfers. De Groot: "In al die tijd heb ik nog nooit iemand horen zeggen 'zo moeten we een verhaal niet brengen, want dat scoort niet'. We zijn verwend, we mogen alles uitproberen wat we willen." Dat zal in de komende maanden betekenen dat er nieuwe elementen aan het programma zullen worden toegevoegd. Vertegaal: "De uitdaging voor de komende tijd wordt om te laten zien wat er ná de hereniging gebeurt." De makers van Spoorloos willen zorgen dat zoekers nazorg krijgen en in contact komen met andere voormalige gasten om hun ervaringen te delen. Ook de kijker zal binnenkort zien wat er na de uitzending met zoekers en gevondenen gebeurt. De jubileumuitzending van Spoorloos, aanstaande maandag, moet de kijker laten zien dat "je de Spoorloos-herenigingen kan vergelijken met een trouwdag - misschien wel de mooiste dag van je leven, maar daarna volgt nog een heel huwelijk."

Spoorloos jubileumuitzending, maandag, Ned.1, 20.53-21.50u.

En op Internet een discussie over anonimiteit van spermadonoren (www.spoorloos.nl/kid.htm)