NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

PETER MICHIELSEN
Wie zijn Slobodan Milosevic en zijn vrouw Mira Markovic, het echtpaar dat Joegoslavië leidt? In de BBC-documentaire Slobo and Mira, die zondag op het Belgische Canvas wordt uitgezonden, vergelijkt ex-legerleider generaal Stefan Mirkovic het echtpaar met een tandem. "Zij stuurt, hij trapt op de pedalen. Zij zegt voor, hij herhaalt. Milosevic heeft het communistische systeem omgevormd tot een schijndemocratie. Maar niet hij, maar zíj trekt aan de touwtjes." Een andere intimus, oud- televisiedirecteur Dusan Mitevic, zegt het zo: "Milosevic lijkt sterk, maar hij is de klassieke lafaard. Tijdens de oorlog om Kosovo dronk hij een fles whisky per dag. Mira was belangrijker. Haar invloed groeide. Zij zeurt en zeurt en zeurt en krijgt zo haar zin. Zij drijft hem. Hij wilde altijd alleen groot zijn voor háár."

Mira en Slobo zijn, zegt Phil Rees, de maker van de documentaire, het meest hartstochtelijke en het meest introverte leidende echtpaar van Europa. Hij schildert het beeld van Mira: een fanatieke communiste, wier moeder in de oorlog als partizane door de Duitsers werd opgepakt. Zij verried de partij onder de folteringen en werd daarom na haar vrijlating door de partizanen vermoord. Dat heeft diepe littekens achtergelaten bij Mira, die haar hele leven vecht voor de idealen waarvoor haar moeder stierf. Mira is een studeerkamermarxiste die niets van Marx begrijpt, maar wel nog steeds volop leeft in een zwart-wit-wereld, die ze indeelt in goed en kwaad en die "kwaadaardig en wraakzuchtig" (generaal Mirkovic) heerst over die wereld, haar eigen privé-domein, haar land.

Slobo is in die constellatie de uitermate geslepen manipulator, eerder dan een klassieke dictator. De cynicus die in niets gelooft, behalve in zijn eigen macht. Mirkovic: "Hij is geen communist, geen nationalist, geen democraat. Hij heeft geen identiteit. Het gaat alleen om macht."

Na de afkondiging van de sancties tegen Joegoslavië hebben Slobo en Mira in de schaarste-economie van het geïsoleerde land op uiterst cynische wijze een systeem van cliëntelisme opgezet waarin iedereen gecorrumpeerd werd, een smokkel-economie waarin een vriendenkliek zich over de economische monopolies mocht ontfermen en de bevolking werd uitgeschud ten faveure van de bankrekeningen van die kliek. Loyaliteit werd ruim beloond, kritiek hard gestraft. De heersende klasse werd superrijk (het vermogen van premier Mirko Marjanovic, om maar één voorbeeld te noemen, wordt geschat op ruim een miljard gulden), het volk verpauperde en wie de regels van loyaliteit schond, werd genadeloos kaltgestellt, verdreven, zelfs vermoord.

Het nieuwe systeem was (en is) een mafiose organisatie, met Slobo en Mira als peetvaders die de buit verdelen. De grenzen tussen legaal en illegaal zijn verdwenen, de oude normen en waarden zijn verdwenen. "Niemand weet of hij met zijn voeten op de grond staat of dat ze in de lucht steken", zegt Miletic. Iedereen is gecorrumpeerd, en iedereen is dus ook chantabel. "Het is onmogelijk je uit zijn klauwen te bevrijden", zegt een ander voormalig lid van de kliek.

In het begin van Slobo and Mira wordt wat nonchalant met de chronologie van het Joegoslavische drama omgesprongen. De opkomst van Milosevic in Servië was bijvoorbeeld geen reactie op oplevend Kroatisch en Sloveens nationalisme; die opleving was juist het resultaat van Milosevic' opkomst. Het zijn schoonheidsfoutjes, die weinig afdoen aan de kwaliteit van de documentaire, die haar kracht vooral ontleent aan het optreden van directe getuigen uit de omgeving van het leidende echtpaar. Wat ze melden is geen nieuws, maar voortdurend boeiend is het wel.

Panorama: Slobo en Mira, zondag, Canvas, 20.30-21.15u.