NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door MENNO TAMMINGA
Acht maanden geleden, op 20 mei, kocht president-commissaris P. Everaert van automatiseerder Baan Company 125.000 Baan-aandelen. Prijs toen: 11 euro per stuk. Koers nu: rond 7,50.

De Nieuwe Economie staat synoniem voor hoogvliegers en succesverhalen, maar Baans val onderstreept dat de zwaartekracht nog steeds bestaat. De beurskoers halveerde de laatste tien dagen na de dubbelstoot die Baan vorige week uitdeelde: bestuursvoorzitter M. Coleman stapt op, een nieuwe reorganisatie (een jaar geleden was er ook een) volgt plus een verlies in het vierde kwartaal van een half miljard gulden. Vanochtend volgde het vertrek van financieel directeur J. Mooney.

Het verlies vloeit voor zeker de helft voort uit de afwaardering van achterhaalde software die het bedrijf nog als bezittingen op zijn balans had staan. Door het verlies verschrompelde het eigen vermogen, de buffer tegen financiële tegenslagen en een indicatie voor de continuïteit.

De werknemers kunnen bij de overspannen arbeidsmarkt elders wel aan de slag. De beleggende verliezers zijn groot en klein. Is dat het voorspel voor de verliezen als de klanten van de Nieuwe Economie de achterblijvers van de koplopers gaan scheiden? Baan stond met 160.000 beleggende huishoudens nummer zes op een lijstje van volksaandelen dat onderzoeksbureau NIPO in december samenstelde. Ook "insiders" lijden verliezen: van Everaert tot Vanenburg Ventures, de investeringsmaatschappij van Baan-oprichters J. en P. Baan, die 20 procent van het aandelenkapitaal bezit. Ook een goede belegger als ING (aandelenbelang 5 procent) is de klos. En pensioengigant ABP (onderwijs en overheid). Wat vond ABP-topbelegger J. Frijns vorig jaar zijn slechtste beslissing? "Aankoop van Baan. Tegen beter weten in", zei hij in weekblad Elsevier.

Everaert (ex-Ahold, ex-Philips) moet Baan nu tijdelijk leiden. Coleman accepteerde afgelopen week al een nieuwe baan, dichtbij huis: in Silicon Valley, het hart van de Internet- en automatiseringsindustrie, waar lucratieve aandelenopties de transfermarkt van medewerkers en managers regeren. Baan is uit. De aandelenopties daar zijn op dit moment waardeloos.

De wisseling aan de top, de derde in drie jaar, het kwartaalverlies en de vertrouwenscrisis bij beleggers roepen, niet voor het eerst, vragen op over het toezicht dat de acht commissarissen van Baan voeren. Baan recruteerde vorig jaar vijf nieuwe commissarissen. Het bedrijf wilde daarmee het tijdperk afsluiten als pseudo familiebedrijf, waarin de oprichters Baan de scepter zwaaiden en "hun" bedrijf koppelden aan een eigen netwerk van bedrijven.

Commissarisen hebben de wettelijke taak om de directie te controleren. Onafhankelijk toezicht is een criterium waarop (professionele) beleggers, zoals de steeds assertievere pensioenfondsen, bedrijven beoordelen. Diverse beleggers kritiseerden vorig jaar de benoemingen bij Baan. Twee van de nieuwkomers bleken tevens adviseur te zijn of te zijn geweest van het bedrijf. Twee oude commissarissen werken voor aandeelhouder General Atlantic Partners, een investeringsmaatschappij. Een daarvan is overigens ook commissaris bij een andere Nederlandse investering, Exact Holding.

De kritiek concentreerde zich op de beloning van de Baan-commissarissen. Zij krijgen jaarlijks, naast een vast bedrag, ook een pakket opties op aandelen. Deze opties zijn een winst- en beurskoersafhankelijke honorering en on-Nederlands, onder meer voor de commissie-Peters. Deze commissie van managers, beleggers en deskundigen, deed in '97 veertig aanbevelingen voor transparant bestuur en effectief toezicht.

Loskoppeling van winst en beloning moet commissarissen behoeden voor korte termijn beleid, dat de winst kan opstuwen maar op langere termijn het bedrijf ondergraaft. Dat kan door bijvoorbeeld investeringen in onderzoek te staken.

Commissarissen met een aandeel in de winstgroei komen in Nederland steeds vaker voor. Vooral bij automatiseringsbedrijven die naar de effectenbeurs gaan, maar ook bij investeringsmaatschappij HAL en industrieel handelshuis en toeleverancier Schuttersveld, waar commissarissen jaarlijks kiezen voor geld of aandelen.

Het kwartaalverlies heeft Baan in de financiële gevarenzone gebracht. Betalingsproblemen zijn niet te verwachten. De kas is vol, maar de buffers tegen verliezen zijn bijna weg. Daarmee staat de continuïteit op langere termijn op het spel. Binnen een jaar na hun aantreden heben de commissarissen hun vrijheid van handelen verspeeld. Baan zit voor een kapitaalinjectie vast aan de Amerikaanse financier Fletcher, die al meer dan 400 miljoen gulden heeft geïnvesteerd in ruil voor aandelen. In deze penibele situaties gelden gewoon weer de regels van de Oude Economie: "nieuw" geld (van Fletcher) gaat voor "oud" geld (van de bestaande aandeelhouders). Doordat de firma Fletcher veel nieuwe aandelen krijgt, zullen de procentuele belangen van de andere beleggers dalen. Komt Fletcher niet over de brug dan wordt het kiezen uit kwaden: dochters verkopen, of Baan verkopen.