NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Dé militaire operatie van 1999 was die in Kosovo. Eén les kan worden getrokken: het Eurokorps waarover in West-Europa druk wordt gepraat, zal zonder Amerikaanse hulp militair weinig gewicht in de schaal leggen.

Door MENNO STEKETEE

WASHINGTON, 31 DEC. Majoor Art Haubolt fronst de wenkbrauwen en werpt een peinzende blik door het raam op de verkeersvliegtuigen die opstijgen vanaf het vliegveld Ronald Reagan. De vraag was: hoe is de bijdrage van zijn werkgever bij de Balkan-operaties veranderd ten opzichte van die in de Golfoorlog?

Haubolt werkt voor het National Reconnaissance Office, NRO, de organisatie die alle Amerikaanse spionagesatellieten beheert. "Het belangrijkste verschil tussen de Golfoorlog en nu," zegt Haubolt na enige tijd, "is dat satelliet-informatie op een steeds lager niveau in de militaire hiërarchie wordt gebruikt."

Vroeger, aldus Haubolt, dirigeerde eigenlijk alleen de president de kunstmanen. "Tegenwoordig kunnen ook piloten van gevechtsvliegtuigen satellietbeelden op hun cockpitscherm oproepen." Hij geeft de vlieger van een F-15E Strike Eagle jachtbommenwerper als voorbeeld, die via een cirkelend robotvliegtuig een live televisiebeeld van een Servische tank krijgt doorgeseind. De tank is dan zó gevonden en vernietigd.

Operatie Allied Force, 78 dagen van bombardementen op Joegoslavië, was een proefterrein voor nieuwe technieken. Waaronder dit Eagle Vision-systeem: directe samenwerking tussen robotvliegtuigen, jachtbommenwerpers en satellieten. Veel van de militaire leerstof die 'Kosovo' biedt, heeft betrekking op het complexe netwerk van sensoren en communicatielijnen dat de strijdkrachten als één organisch geheel laat opereren. Dat netwerk gaat schuil achter de afkorting Csup 4ISR: Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance en Reconnaissance. Voor wie wil weten welke van deze wapens de praktijktest met goed gevolg hebben afgelegd, is een blik op jongste defensiegelden van de Verenigde Staten voldoende. Die geeft robotvliegtuigen, satellietbommen en nieuwe kruisraketten alle financiële ruimte.

Maar er zijn ook zaken misgegaan. Loslippig over wat er fout ging tijdens operatie Allied Force is de NAVO niet. De Amerikaanse minister van Defensie William Cohen en zijn chefstaf, generaal Hugh Shelton, hebben een summiere verklaring uitgebracht, maar een complete evaluatie wordt volgens een woordvoerder in het Pentagon "pas na de millenniumwisseling" verwacht. Uit de korte verklaring en uit rapporten van onafhankelijke denktanks komen de volgende lessen naar voren. Op strategisch niveau betekende Allied Force een overbelasting voor zowel de Amerikaanse strijdkrachten als de Europese NAVO-partners. Doordat een groot deel van de Amerikaanse luchtmacht rond de Balkan stond opgesteld, schoot te weinig over voor de inzet in andere potentiële spanningshaarden. Cohen en Shelton verklaarden dat de VS Allied Force niet hadden kunnen voortzetten indien elders in de wereld twee conflicten zo groot als de Golfoorlog waren uitgebroken. Kandidaten - Cohen noemde Noord-Korea en Irak - werd daarom met "een hele reeks maatregelen" duidelijk gemaakt niet van deze tijdelijke zwakte gebruik te maken. Intussen is een plan in werking getreden dat ervoor moet zorgen dat de tien actieve VS-legerdivisies op volle personeelssterkte worden gehouden.

Alle waarnemers zijn het er - al dan niet openlijk - over eens dat president Clintons kennisgeving op de eerste dag van het bombardementsoffensief er niet over te peinzen grondtroepen in te zetten, een strategische blunder was. Ook de 'graduele escalatie', het langzaam opvoeren van de intensiteit van de luchtaanvallen, gooit nergens hoge ogen.

Op technologisch gebied bleek de kloof tussen de VS en de Europese NAVO- partners wel heel diep. Dat is deels terug te voeren op geld. De VS besteden dit fiscale jaar 268 miljard dollar aan defensie, de Europese NAVO-partners spenderen samen eenderde minder. De verhouding wordt negatief beïnvloed doordat iedere NAVO-lidstaat een eigen militaire overhead heeft.

De Europese NAVO-landen geven zelf ook toe dat hun achterstand te groot wordt. Het programma voor Helios-spionagesatellieten verdient de kwalificatie 'te weinig en te laat.' De Europese voorraden precisie- geleide wapens bleken tijdens Allied Force snel uitgeput: de Fransen moesten leentje-buur spelen bij de verguisde Amerikanen. Doordat de Europeanen geen toestellen voor elektronische oorlogsvoering hebben, moesten de Amerikanen praktisch alleen opdraaien voor de strijd tegen de Servische luchtverdediging. De afwezigheid van zware Europese transportvliegtuigen maakte de snelle opbouw van een eventueel grondoffensief onmogelijk.

Het is niet duidelijk hoe de landen van het toekomstig Eurokorps deze gaten, met name op logistiek en inlichtingengebied, willen dichten. Dat gaat miljarden euro's kosten. En tot groot ongenoegen van de Amerikanen hebben verschillende Europese landen - onder andere Duitsland - na 'Kosovo' nu juist weer nieuwe defensie-bezuinigingen aangekondigd.

Volgens een studie van de Britse denktank IISS sprong echter de kloof op het gebied van robotvliegtuigen nog het meest in het oog. Deze toestelletjes, ook wel unmanned aerial vehicles, UAV's genoemd, kunnen zelfstandig rondvliegen boven het strijdgewoel. Ze zijn behangen met allerlei sensoren, waarmee ze live beelden en doelcoördinaten kunnen doorseinen. Deze manier van direct, nauwkeurig inlichtingen verzamelen, blijkt van groot belang in tijden waarin burgerslachtoffers koste wat kost vermeden moeten worden. Dat er tijdens Allied Force veel robots werden neergeschoten - alleen de VS verloren er al dertien - is onbelangrijk, want de toestellen zijn goedkoop en bevatten geen geheime technologie. De Europese vliegende robots, aldus het IISS, lopen een generatie achter bij die van de Amerikanen. De Franse en Duitse vliegende robots bijvoorbeeld, konden een half uur in de lucht blijven, terwijl hun Amerikaanse zustertoestellen 24 uur bleven rondcirkelen.

Handige gadgets, die robottoestellen, schrijft de Amerikaanse denktank CSIS. Maar het instituut relativeert het technologisch optimisme dat de Westerse defensiewereld kenmerkt - de vaak aangehaalde revolution in military affairs. De denktank zegt in een studie over Allied Force dat iets schijnbaar triviaals als slecht weer een luchtoffensief al goeddeels tandeloos kan maken. Er bestaat weinig twijfel dat strategische doelen in het achterland - bruggen, elektriciteitscentrales en dergelijke - zwaar werden getroffen. Maar het Joegoslavische leger, dat zich in grotten, onder camouflagenetten en een laag wolkendek schuilhield, kwam er met minder schade vanaf dan de NAVO oorspronkelijk beweerde.

Geen evaluatie van militair ingrijpen kan tegenwoordig nog zonder de zogeheten 'informatie-oorlogvoering'. Het platleggen of manipuleren van de vijandelijke computersystemen, ook wel cyberwar genoemd, is hiervan een belangrijk onderdeel. Tijdens Allied Force zouden de technieken nog niet volledig zijn benut. Dit kwam onder andere doordat het juridische kader voor bijvoorbeeld het platleggen van de civiele administratie of het plunderen van president Milosevic' bankrekening, bij aanvang van de luchtoperaties nog niet gereed was. De richtlijnen hiervoor verschenen pas in mei.

Het Amerikaanse blad Aviation Week wijst er evenwel op dat, in tegenstelling tot de Golfoorlog, geen enkel knooppunt voor civiel computerverkeer is vernield. Het is een veilige veronderstelling dat dit is gebeurd om Amerikaanse en Europese militaire hackers niet bij hun storende werkzaamheden te hinderen.

( a d v e r t e n t i e s )