NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Helmut Kohl vindt dat hij nog steeds 'elke dag in de spiegel kan kijken'. Maar zijn partij, de CDU, neemt steeds meer afstand.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 23 DEC. Voor oud-bondskanselier Helmut Kohl wordt het een treurige Kerst. De smadelijke verkiezingsnederlaag ruim een jaar geleden voltrok zich volgens de politieke spelregels en bood de kanselier van de Duitse eenwording en de euro een eervolle terugtocht. Maar Kohls financiële gejongleer met duistere gelden heeft ertoe geleid dat nu zijn eigen CDU hardhandig aanstuurt op een definitief vertrek van de erevoorzitter uit de politiek.

Partijsecretaris Angela Merkel, Die tapfere Frau Merkel zoals Bild haar noemde, heeft het voortouw genomen om de grote patriarch te onttronen. En ze deed dat zo beslist, dat vooral de oudere garde in de partij is geschrokken. De Kohl-aanhangers ervaren haar openlijke rebellie als dolkstoot in het hart van de CDU. Maar Merkel - die niets onderneemt zonder instemming van partijleider Wolfgang Schuble - is vast van plan haar nek uit te steken om de kans die ze ziet tot modernisering van de CDU te benutten.

Al toen de eerste geruchten in de Duitse media de ronde deden over illegale gelden die naar geheime rekeningen van de CDU zouden zijn doorgesluisd, was Merkel ontsteld over hetgeen ze dagelijks uit de pers vernam. Na Kohls eerste openbare erkenning dat hij er als partijvoorzitter geheime rekeningen op na had gehouden, wees partijsecretaris Merkel consequenties voor de oud-kanselier nog van de hand. Maar Kohls bekentenis vorige week, dat hij voor miljoenen aan illegale gelden had aangenomen van anonieme donateurs die de biljetten contant op de partijcentrale in Bonn afleverden, ging Merkels stoutste fantasieën te boven.

Kohl erkende dat hij hiermee de wet op de partijfinanciering had overtreden, die bij giften (boven 20.000 mark) publicatie van de geldschieters vereist in het jaarverslag. Was het werkelijk "helemaal niet ongebruikelijk", zoals Kohl beweerde, dat er koffers met dikke stapels zwart geld in het Konrad Adenauerhaus circuleerden? 'Siciliaanse toestanden in de CDU' en 'Watergate in Duitsland', schreef de pers. Kohl heeft de wet overtreden, stelde minister van Justitie Herta Dubler-Gmelin droogjes vast. Zelf hield Kohl tegen gretige interviewers vol dat hij "nog elke dag in de spiegel kan kijken". Maar de leiding van de CDU, die 's morgens met angst en beven de krant opslaat, kan dat volgens Merkel niet meer.

Merkel heeft haar partij opgeroepen te breken met het tijdperk van Kohl - de man die Merkel (Mein Mädchen) nog in de DDR had ontdekt. Volgens haar heeft Kohl de CDU miljoenenschade berokkent en de geloofwaardigheid van de partij in diskrediet gebracht. Door afstand te nemen van Kohl, probeert Merkel te voorkomen, dat de affaire de kansen voor de CDU-kandidaten Volker Rühe in Sleeswijk- Holstein en Jürgen Rüttgers in Noordrijn-Westfalen zal ruïneren. Kohl doet er goed aan, vindt ze, zijn politieke functies neer te leggen, zodat de partij niet in het kielzog van zijn mogelijke verdere onttakeling wordt meegesleurd.

Merkel heeft uitgesproken wat de jonge generatie, die de CDU wil vernieuwen, denkt. Zij willen niet alleen afstand nemen van de man, die het imago van de partij bezoedelt. Ze willen vooral afrekenen met Kohls erfenis: het patriarchale 'systeem Kohl'. Ruim 25 jaar leidde Kohl de CDU als een peetvader. Hij regeerde met zijn zwarte telefoonboekje in de hand. Vazallen werden beloond, critici hard afgestraft. Kohls trouwe aanhangers mochten mee naar Weinstube of sauna.

"We betalen nu de tol voor 25 jaar", merkte een van de zogeheten 'Jonge Wilden' op, van de generatie van veertigers. Met haar oproep heeft Merkel aan de vooravond van de eeuwwisseling derhalve ook de strijd aangebonden met verouderde partijtradities. Ze is als jonge 'Ossie', die een korte geschiedenis heeft in de partij, een van de weinige onafhankelijke politici in de partijtop. Van het 'systeem Kohl' heeft ze zich al snel gedistantieerd. Haar viel op dat Kohl - die zichzelf de laatste dinosaurus heeft genoemd - zijn zintuig voor de dramatische veranderingen in de maatschappij had verloren. Zijn neiging om beslissingen uit de weg te gaan en uit te stellen werkte haar in toenemende mate op de zenuwen, weet Ulrich Deupmann van de Berliner Zeitung. "Nu staat de CDU voor een cesuur, de puinhoop is aanzienlijk", had Merkel na de verkiezingsnederlaag in september 1998 opgemerkt.

De poging zich van de opperpriester Kohl te bevrijden belooft echter niet zonder kwetsuren te verlopen. Jonge politici zoals de economisch deskundige Friedrich Merz, plaatsvervangend fractieleider, ondersteunden Merkels uitlatingen, "in elk opzicht"; net als de 'Jonge Wilde' Christian Wulff, voorzitter uit Nedersaksen. Hildegard Müller, voorzitster van de Junge Union, noemde Kohls verdiensten "onomstreden", maar "hij heeft fouten begaan die niet goed te praten zijn".

De Kohl-getrouwen is Merkels 'vadermoord' in het verkeerde keelgat geschoten. , ,Zo gedraag je je niet als lid van een familie", viel gisteren te beluisteren. Minister-president Bernhard Vogel van Thüringen is niet van plan zich aan te sluiten bij de 'Weg-met- Kohl' beweging. Opheldering is noodzakelijk, vindt Vogel, maar hij laat Kohl niet vallen. Zelfs Volker Rühe, oud-minister van Defensie en lijsttrekker in Sleeswijk-Holstein, heeft Kohl opgeroepen de namen van de donateurs bekend te maken. De CDU in zijn deelstaat wil zelfs niet meer dat Kohl meedoet aan de campagne voor de verkiezingen op 27 februari. Zijn politieke functies (Bondsdaglid en erevoorzitter CDU) hoeft Kohl voor Rühe evenwel niet in te leveren. Het feit dat gisteren tijdens de zitting van het CDU-presidium 10 van de 22 leden niet kwamen opdagen om over de Kohl-affaire te praten, maakt duidelijk hoe delicaat de situatie in de partij is geworden. Ook Kohl liet verstek gaan.

Partijvoorzitter Wolfgang Schuble probeert zijn voorganger nog met zachte hand te overreden openheid van zaken te geven. Maar Kohl, die de geldschieters zijn woord heeft gegeven, laat zich niet commanderen. Waarschijnlijk zullen we er nooit helemaal achterkomen, zei Schuble gisteren, verwijzend naar het ontbreken van belangrijke documenten uit de bewuste periode.

Merkel heeft het onontkoombare proces van vernieuwing in gang gezet. Wil de CDU een kans maken bij de verkiezingen in 2002, dan zal de partij volgens haar moeten leren, "ook zonder het oude strijdros" het gevecht met de politieke tegenstander aan te gaan.

Zie ook:

Oud-kanselier Kohl verliest steun CDU-top (22 december 1999)
Kohl: ik heb nooit zelf geld ontvangen (17 december 1999)
Kohl: ik beheerde geheime gelden (1 december 1999)

( a d v e r t e n t i e s )