NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Voor de millenniumwisseling heeft de groothandel dit jaar ruim vier miljoen kilo vuurwerk ingeslagen. Grote zorgen maken specialisten zich over het illegale vuurwerk, dat steeds gevaarlijker wordt.

Door onze redacteur HARM VAN DEN BERG

ROTTERDAM, 18 DEC. "Het is heel eenvoudig", zegt A. van Dop terwijl hij zijn handen in de vorm van een bal houdt. "Tien centimeter is honderd millimeter en elke millimeter betekent een meter de lucht in. Dan lopen de kijkers niet het risico door de uiteenspattende sterren te worden geraakt. Dus een bom van tien centimeter doorsnee moet honderd meter omhoog, daar is veel kracht voor nodig."

Van Dop is teamleider bij de Keuringsdienst van Waren in Rotterdam en houdt zich al tien jaar bezig met de controle op vuurwerk. Evenals deskundigen elders in het land is hij bang voor de mortierbommen. Er zijn dit jaar uitvoeringen waargenomen met een diameter van 25 en 30 centimeter. Zulke explosieven moeten tussen de 200 en 300 meter de lucht in, maar vaak gebeurt dat niet door ondeskundig of bewust riskant gebruik. Hij wijst er op dat de illegale mortieren in de afgelopen jaren al drie dodelijke slachtoffers hebben geëist.

Deskundigen vrezen grote ongelukken, juist met dit soort vuurwerk. "Er zullen dit jaar weer doden vallen", zegt H. Bonthuis, vuurwerkspecialist in het Groningse Appingedam. Eerder deze week heeft Bonthuis op de schietbaan van Defensie in het Drentse Anloo een demonstratie gegeven. Hij legde zo'n mortier in een auto en bracht het gevaarte tot ontploffing. "De wagen knalde uit elkaar, het chassis was helemaal naar beneden gebogen."

Bonthuis verzorgt al tien jaar grote vuurwerken bij evenementen, de laatste twee jaar is hij eigen baas. "De politie heeft geen idee wat ze in beslag neemt", zegt hij. Inderdaad verwijst de politie in Groningen, zeer alert op illegaal vuurwerk, onmiddellijk naar hem als een vraag wordt gesteld over de verschillende soorten explosieven. "Bel Bonthuis, die weet er alles van." Mortieren zijn dit jaar erg in trek. Van Dop van de Keuringsdienst schat dat er al vele honderden zijn gekocht. "Ja, die geven een ontzettende knal, maar ze zijn levensgevaarlijk", zegt Bonthuis. Dat gevaar wordt vooral veroorzaakt door het oneigenlijke gebruik: "Die mortierbommen zijn eigenlijk bedoeld om de lucht in te worden geschoten. Ze horen in een buis (mortier), maar die wordt er in deze handel niet bij geleverd. Leg hem dus op straat, denkt de klant, maar dan schiet het ding weg en er zit genoeg kruit in om een paar benen onder je weg te schieten." Een mortier is bolvormig en soms zo groot als een flinke voetbal. Het ding heeft een lont die met tien meter per seconde opbrandt, razendsnel dus.

De lading bestaat uit met aluminium vermengd kruit dat als aandrijving dient om het projectiel "naar boven te brengen", en zeer ontvlambaar is. Dan volgt onder hoge druk samengeperst (zwart) kruit of 'sas'. Binnenin zit een extra verrassing van sterren (ook weer kruit, een mengsel van chloraten voor de mooie kleuren) die na de eerste knal tot ontlading komen. "Het aantal decibel is niet te meten en aan kruit kan er wel acht à negen kilo in zo'n ding zitten", weet Bonthuis. De luchtdruk is zo groot dat de omstanders bij de ontploffing staan te wankelen. "Wij gebruiken speciale glasfiberbuizen voor dit werk, dan kan er niks gebeuren." Van Dop vult aan: "Dit jaar lijken de kokers, als ze er al bij worden geleverd, iets verbeterd. Maar de gebruiksaanwijzing is nog steeds onduidelijk of ontbreekt geheel. Wat je nooit moet doen met deze dingen is een buis twee keer gebruiken, dat is heel riskant omdat het ding bij de eerste actie al misvormd is geraakt." Van Dop heeft ook meegemaakt dat de bom uit onkunde op z'n kop in de koker werd gestopt.

Het gevaar van juist dit soort vuurwerk was voor burgemeester J. Wallage van Groningen aanleiding een groot feest in de binnenstad met de jaarwisseling te verbieden. "Zo lijden de goeden weer onder de kwaden", zegt Bonthuis. Ook de bona fide handelaren en vuurwerkmakers ondervinden volgens hem nadeel van deze illegale handel: "Wij worden er op aangekeken, dat merk ik dagelijks." Onder meer om die reden geeft hij voorlichting op scholen.

Illegaal en vooral ook zeer gevaarlijk zijn de betonstrijkers met een kop zoals een lucifer, echter vele malen groter. De strijker is meestal zo dik als een bezemsteel en je moet hem, dat is het riskante, aanstrijken. "Als je pech hebt schiet-ie gelijk door en ontploft in je hand", zegt Bonthuis. Een variant hierop is de vlinderbom, een strijker met een lont. Die moet je wel aansteken en het verraderlijke is dat binnenin een vertraging optreedt van soms wel tien seconden. De gebruiker denkt dan dat ie uit is, maar juist als hij gaat kijken ontploft het explosief.

Het afgelopen weekeinde bewerkte een jonge Groninger een vlinderbom met een mes en het ding ontplofte in zijn hand. Hij mist nu zijn onderarm. "Strijkers geven ook weer loeiharde knallen, daar gaat het blijkbaar om", zegt Bonthuis. En loeihard is vele malen boven de toegestane 153 decibel. En ook hier is de druk weer zo groot dat je er gemakkelijk "een paar straatstenen mee kapotschiet".

Op de vraag wat een miljoenenklapper is, schiet Van Dop in de lach: "Je houdt het niet voor mogelijk, maar zoiets wordt op een pallet aangeleverd in een kist van één bij één meter." Het is een grote rol, een rode band met om de zoveel centimeter een kruitpatroon. Die rollen worden in China gevlochten door jongens van elf, twaalf jaar. Helemaal aan het slot komen er dan nog 30 of 40 patronen tot ontploffing, die alle kanten op schieten. "Heel gevaarlijk", zegt Van Dop. Zeer riskant wordt de situatie als dit slotsalvo zich al direct aan het begin voor doet, door een foutje van de vlechters. Daar rekent niemand op.

( a d v e r t e n t i e s )