NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Het voornemen van de VARA uit het publieke bestel te stappen is geen tactisch spelletje. VARA- voorzitter Vera Keur wil écht commercieel.

Door onze redacteur JAPKE-D. BOUMA

HILVERSUM, 18 DEC. Vera Keur is bloedserieus. Het voornemen van de VARA-voorzitter om met de VARA uit het publieke bestel te stappen is geen drukmiddel om bij haar collega-omroepen meer onderhandelingsruimte te krijgen voor de nieuwe indeling van de publieke televisienetten.

Vera Keur wil écht commercieel, denkt men in Hilversum. Dat ze doorgaat met haar 'oriëntatie' ondanks de onrust die ze veroorzaakt binnen haar eigen omroep, ondanks de wrok van haar collega- omroepen die zich verraden voelen dat ze de plannen zo lang geheim hield, is daarvan het beste bewijs. Zelfs staatssecretaris Van der Ploeg, die zich afzijdig had willen houden tot 15 januari wanneer de VARA definitief bekend maakt wat ze gaat doen, wil voor de kerst nog een gesprek met Vera Keur.

Afgelopen donderdag werd gepeild hoe de gezichtsbepalende VARA- presentatoren over het plan denken. Op papier vindt men het een prachtig idee: een eigen VARA-net, geheel zonder bemoeienis van de raad van bestuur van de NOS en de politiek te vullen met programma's. Het merendeel van de VARA-coryfeeën deelt de vrees dat de VARA in het publieke bestel haar autonomie kwijtraakt nu vanaf september 2000 programma's over alle drie de netten verdeeld mogen worden. Maar tegelijkertijd is men ongerust of een commerciële toekomst een niet nóg groter kwaad is. Veel van de VARA-gezichten kregen al eerder aanbiedingen van de commerciële omroep, maar toch koos men ervoor ondanks een lager salaris, in het publieke bestel te blijven. Daar staan kwaliteit en integriteit van de programma's nog voorop.

De positie van de VARA binnen het bestel is relatief solide, zo zeggen programmamakers en omroepfunctionarissen die op dit moment nog niet met hun naam in de krant willen. Het is de sterkste omroep op Nederland 3. Binnen het bestel had de VARA gegarandeerd vijf jaar kunnen doorgaan en was financiële overheidssteun verzekerd. Met de commerciële zenders in Nederland gaat het daarentegen niet bijster goed. Alleen Veronica maakt winst. Het is de vraag of de VARA niet bezig is zichzelf (financieel) de nek om te draaien.

Ook vraagt men zich af wat er van de zo verlangde autonomie overblijft als de VARA binnen een commercieel concern als SBS (Net5 en SBS6), Fox (Rupert Murdoch) of de Holland Media Groep (RTL en thans nog Veronica) moet functioneren. Wie garandeert dan nog dat de VARA op haar eigen net de baas blijft?

De vrees voor een commerciële toekomst is het grootst bij de VARA- radio. Radiofrequenties zijn niet eenvoudig te verkrijgen. Even somber is men over de VARA-programma's die thans met subsidies worden gemaakt, zoals die van het Stimuleringsfonds Culturele Omroepproducties. Voor een commerciële VARA zijn die fondsen niet toegankelijk. Bij programma's als NOVA (waarin de VARA voor 25 procent deelneemt) en Zembla (50 procent VARA) is men ook ongerust. Gevreesd wordt dat binnen een commerciële VARA alleen nog maar sensationele onderwerpen aangepakt mogen worden. Bovendien ligt de redacties van NOVA en Zembla nog vers in het geheugen wat er gebeurde toen Veronica uit het publieke bestel stapte. Actualiteitenrubriek Nieuwslijn ging er als eerste aan. Vlak daarna de programma's van Pieter Jan Hagens.

Niet iedereen bij de VARA hoeft overigens voor zijn positie te vrezen, zo is de mening in Hilversumse kringen. VARA-coryfeeën als Paul Witteman, Sonja Barend en Paul de Leeuw doen er hun voordeel mee als de VARA commercieel wordt. Momenteel is relatief weinig ruimte voor hun programma's op Nederland 3. Zo is bijvoorbeeld het dagelijkse discussieprogramma B&W bedacht als een compromis tussen Paul Witteman en Sonja Barend die eigenlijk het liefst beiden een eigen programma hadden gemaakt. Ook Paul de Leeuw wilde heel graag 'dagelijks' met zijn Laat de Leeuw, maar moest inschikken voor het schema. Ook Jack Spijkerman en Inge Diepman hebben er in het verleden geen geheim van gemaakt best meer te willen doen. Als de VARA een heel net, zestien uur per dag zou moeten vullen, zou iedereen plek kunnen krijgen. En mocht het commerciële avontuur tegenvallen, kunnen de 'sterren' altijd nog (terug) naar de concurrent. Hun programma's zijn gewild genoeg. De collega-omroepen in het publieke bestel tot slot, vinden dat de VARA de toekomst van de hele publieke omroep op het spel zet als zij uittreedt. Onder de nieuwe netprofilering is het streven opgenomen voor een marktaandeel van tien procent van Nederland 3. Maar thans is het vooral de VARA die daarvoor met kijkcijferkanonnen als Lingo, Oppassen en Laat de Leeuw garant staat. De vraag is of netpartners NPS en VPRO, met minder publiekstrekkers, de leemte kunnen vullen. Men vreest dat de politiek het derde net ter discussie stelt als het onvoldoende kijkers trekt. Weliswaar staat in de nieuwe concessiewet dat de komende vijf jaar drie netten gegarandeerd zijn, maar in Hilversum kan alles, zo verzucht een omroepdirecteur.

Over één ding is men zeker: als de VARA niet vertrekt, is de positie van Vera Keur vrijwel onhoudbaar geworden. Iemand die 'de echtelijke woning verlaat om overspel te plegen kan niet terugkeren'.