NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

'Ik heb Panama genomen', zei Theodore Roosevelt in 1903 en daarmee had de Amerikaanse president niets te veel gezegd. Met drie kanonneerboten, een geldbuidel en een staaltje van diplomatiek machtsvertoon hadden de Verenigde Staten in enkele weken bereikt dat de provincie Panama zich onafhankelijk verklaarde van de republiek Colombia. Vervolgens ondertekende de nieuwe Panamese regering een verdrag met de Verenigde Staten waarin een eeuwigdurende concessie werd verleend om een kanaal door de landengte van Panama te exploiteren. Er was al een begin gemaakt met de aanleg van dit kanaal door een Franse maatschappij onder leiding van Ferdinand de Lesseps - dezelfde die eerder het Suezkanaal aanlegde - maar deze onderneming was failliet gegaan. De Amerikanen namen in 1904 het werk over en tien jaar later, in 1914 voer het eerste schip door het nieuwe Panamakanaal.

Het kanaal was een hydraulisch wonder met reeksen sluizen om de schepen over de hoogteverschillen heen te tillen, en het was van meet af aan een bron van irritatie tussen de Verenigde Staten en Latijns Amerika. De fysieke aanwezigheid van de Amerikanen, hun zeggenschap over de Kanaalzone en de vestiging van een grote Amerikaanse legerbasis met een beruchte antiguerrilla-opleiding voor Latijns-Amerikaanse militairen illustreerden wie hier de baas was. De vanzelfsprekendheid waarmee de Amerikanen intervenieerden vergrootte de politieke gevoeligheid in Midden- en Zuid-Amerika. Het Panamakanaal werd hét symbool voor 'el imperialismo Yankee'.

AAN DE AMERIKAANSE aanwezigheid in Panama komt vandaag een definitief einde. Dat gebeurt op grond van een verdrag dat president Jimmy Carter in 1977 sloot met de Panamese sterke man uit die dagen, generaal Omar Torrijos, om de eeuwigdurende concessie in het jaar 2000 te laten aflopen. Geleidelijk zijn het grondgebied en de meeste installaties al overgegaan in Panamese handen, maar nu wordt het kanaal symbolisch overgedragen. Dat gebeurt in het bijzijn van Carter en het is niet zonder betekenis dat president Clinton heeft besloten thuis te blijven. In Washington zien conservatieve Congresleden de soevereiniteitsoverdracht nog altijd als een Amerikaans verlies.

Maar de tijd dat Midden-Amerika geteisterd werd door communistische guerrillabewegingen of dat operettegeneraals aan de macht waren, is voorbij. Het probleem is eerder dat Panama een tamelijk instabiel land is. De afgelopen jaren is het herhaaldelijk negatief in het nieuws geweest door drugsaffaires. Oud-president generaal Noriega zit levenslang vast in een Amerikaanse gevangenis. Ook geldt Panama als een centrum van dubieuze postbusmaatschappijen die zich toeleggen op financiële witwasactiviteiten.

Het strategische belang van het Panamakanaal voor de Verenigde Staten is weliswaar minder geworden, maar het kanaal - 14.000 schepen per jaar - heeft nog altijd een grote betekenis als verkorte verbinding tussen de Grote en de Atlaneaan. Daarom zullen de VS het kanaal nooit helemaal uit het oog verliezen. De soevereiniteitsoverdracht stelt de VS wél in staat om de betrekkingen met Midden- en Zuid-Amerika verder te normaliseren. De tijd van de kanonneerbootdiplomatie in bananenrepublieken is voorgoed afgesloten.

Zie ook:

Vertrek gringo berooft Panama van zijn muze (13 december 1999)

( a d v e r t e n t i e s )