NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Wat de 'christenclub' in Europa lang tegenhield, is dit weekeinde in Helsinki toch gebeurd: Turkije kreeg de status van kandidaat-lid van de EU.

Door onze correspondenten
HANS BUDDINGH' en BEN VAN DER VELDEN

HELSINKI, 13 DEC. Meer trots dan feestelijk leek de Turkse premier Bülent Ecevit zich zaterdag te voelen nadat zijn land de status van kandidaat-lid van de Europese Unie had gekregen. Ernstig zei hij op een persconferentie in Helsinki dat de nieuwe positie voor zijn land "niet alleen voor Europa, maar ook voor de wereld een mijlpaal is". Hij beschreef zijn land als "een levende getuigenis van de interactie tussen Europa en Azië en het samenkomen van christendom, islam en jodendom." Ecevit zei dat zijn land zich bewust was van tekortkomingen op het gebied van mensenrechten en onderstreepte dat Turkije zijn "standaarden op het niveau van de EU wil brengen".

Een dag eerder nog had de voorzitster van het Europees Parlement, de christen-democrate Nicole Fontaine, gewaarschuwd dat de kandidatuur van Turkije weliswaar economisch en politiek gunstig is voor de EU, "maar dat het probleem van de culturele integratie niet ontkend mag worden". Probleem? Ecevit zag het niet. Volgens hem toont Turkije dat gedachten over de onvermijdelijkheid van de botsing tussen beschavingen onzin zijn.

De Europese regeringsleiders hebben vrijdag en zaterdag de deuren van de EU wijd open gegooid. Zes landen onderhandelen al over toetreding van de EU. Met nog eens zes landen worden begin volgend jaar onderhandelingen geopend. Aan de jarenlange onenigheid met Turkije is een eind gekomen doordat dat land de kandidaat-status heeft gekregen. De oppositie van "de christenclub", zoals de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer de Europese christen-democraten noemt, heeft dit niet meer kunnen belemmeren. "Europa", zei de Franse president Jacques Chirac, "is geworteld in het humanisme." Hij noemde Turkije 'Europees' gelet op zijn geschiedenis en ambitie.

Wanneer Turkije onderhandelingen over daadwerkelijke toetreding tot de EU begint, is nog onbekend. Europese diplomaten noemen schattingen die variëren van tien tot twintig en zelfs dertig jaar. Maar Ecevit zei: "Ik ben ervan overtuigd dat gegeven de dynamiek van het Turkse volk en zijn hechting aan de democratie, we dit doel in een veel kortere periode zullen bereiken." Ecevit noemde de EU-kandidatuur Turkijes 'geboorterecht' gelet op zijn geschiedenis, geografie en afspraken uit het associatieakkoord van 1963.

Het besluit over de kandidatuur van Turkije domineerde de Europese top. "Een betere afsluiting van dit millennium was niet te bedenken", zei de Nederlandse premier Wim Kok. Bondskanselier Schröder sprak van een " historische top". Maar met dertien kandidaat-leden voor de EU-deur vindt de voorzitter van de Europese Commissie, Romano Prodi, het nu wel welletjes. Als er geen duidelijke regels voor uitbreiding komen, "rijst op een dag de vraag waarom Zuid-Korea geen lid van de EU kan worden", zei hij.

Gemakkelijk was de regeling van de kandidaat-status van Turkije tijdens de Europese top in Helsinki niet. Eenvoudig zullen de betrekkingen van de EU met het nieuwe kandidaat-lid ook niet meteen worden. Premier Ecevit putte zich in Helsinki weliswaar uit in toezeggingen over hervormingen; hij kondigde aan zo snel mogelijk de doodstraf te willen afschaffen. Maar hij had ook onaangename boodschappen. Ecevit, de man die in 1974 premier was toen Turkije tot de invasie op Cyprus besloot, denkt er niet over om mee te werken aan de eenwording van het verdeelde eiland. "Een tamelijk gezonde structuur" noemde hij de deling. Hij zei dat pas aan een Cypriotisch EU-lidmaatschap kan worden gedacht als Europa "de bestaande realiteit heeft erkend.".

Ecevit waarschuwde ook dat Turkije niet zomaar wil meewerken aan de defensieplannen van de EU. De regeringsleiders keurden zaterdag de plannen goed voor de oprichting van een snelle militaire interventiemacht van de EU, die met gebruikmaking van NAVO-middelen moet kunnen optreden bij crisissituaties. Ecevit zei dat zijn land er niet over denkt om als NAVO-lid in te stemmen met het gebruik van NAVO- structuren door de EU.

Zoals de EU op het gebied van defensie niet zonder Amerikaanse militaire middelen kan, zo kon zij vrijdagavond ook niet zonder Amerikaanse steun bij het binnenhalen van een positief Turks antwoord op het aanbod van de kandidaat-status. De Turkse regering was geërgerd over conclusies van de Europese regeringsleiders in verband met Cyprus en een grensgeschil met Griekenland, hoewel deze geen voorwaarde waren voor het kandidaat-lidmaatschap. De Finse premier Lipponen schreef daarom een brief aan Ecevit, die hij volgens diplomaten in nauw overleg met Washington opstelde. De inhoud van de brief: het is allemaal niet zo ernstig, aanvaard de kandidatuur en kom naar Helsinki om haar feestelijk te vieren.

De Europese regeringsleiders besloten Javier Solana naar Ankara te sturen om de brief toe te lichten. Solana is de hoge functionaris voor het buitenlands beleid van de EU. Hij werd geschikt voor de missie geacht omdat hij als voormalig secretaris-generaal van de NAVO de Turkse regering goed kent. Ecevit afgelopen zaterdag: "Het is geen geheim dat de VS de EU hebben gestimuleerd om Turkije de kandidatuur aan te bieden. Dat heeft een zekere invloed gehad. President Clinton heeft mij gisteravond gebeld en gezegd dat hij het besluit van de Europese Raad waardeerde. Hij zei dat dit gezien moest worden als een overwinning van Turkije."

Niemand houdt er rekening mee dat Turkije de nieuwe kandidaat status in gevaar zal brengen door de doodstraf van de Koerdische leider Abdul Öcalan uit te voeren. "Wij kunnen moeilijk iemand in de Europese familie opnemen die geen respect voor het leven heeft", zei Solana. Zulk respect wilde Ecevit graag tonen. Hij zei dat zijn partij tegenstander van de doodstraf in het algemeen is.

Zie ook:

Turkije verbreekt dialoog met EU (15 december 1999)
Onderhandelingen EU met zes landen (13 december 1999)

( a d v e r t e n t i e s )