Door onze correspondenten BIRGIT DONKER en FROUKJE SANTING
BRUSSEL/ ANKARA, 15 DEC. Turkije verbreekt de politieke dialoog met de
Europese Unie. Ankara zal dan ook niet deelnemen aan de Europese
Conferentie, die in maart moet bijeenkomen om met de kandidaat-lidstaten
plus Turkije over gezamenlijke problemen te overleggen, aldus premier
Yilmaz in reactie op de uitkomst van de EU-top in Luxemburg.
Op de Europese top werd zaterdag besloten Turkije uit te nodigen voor deelname aan de Europese Conferentie. Ook Griekenland, dat vrijdagavond nog weigerde in te stemmen met deze conferentie, ging uiteindelijk akkoord. Maar mede onder druk van Duitsland werden er wel voorwaarden gesteld. Zo moet de onschendbaarheid van de buitengrenzen worden gerespecteerd en moet worden toegezegd territoriale geschillen voor te leggen aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Ook moet het recht van andere landen op toetreding tot de EU worden geëerbiedigd. Turkije heeft territoriale geschillen met Griekenland en verzet zich tegen toetreding van Cyprus tot de EU.
De Europese Commissie vroeg Turkije vandaag zijn eerste reactie te herzien. ,,Een nauwkeurige analyse van de conclusies laat zien dat ze voor Turkije een aantal interessante en substantiële openingen inhouden met het oog op een uiteindelijke toetreding van Turkije tot de Euroepse Unie op exact dezelfde voorwaarden als de andere kandidaten en met een speciaal voor Turkije uitgewerkte strategie om Turkije voor te bereiden voor toekomstige toetreding.''
De Turkse premier Yilmaz liet gisteren in duidelijke taal weten dat de uitkomst van de EU-top ,,onaanvaardbaar is voor Turkije''. Hij kondigde aan niet langer met de EU te praten over zaken als de geschillen met het buurland Griekenland, schending van de mensenrechten in Turkije en de kwestie-Cyprus. Bovendien haalt Turkije de banden met Noord-Cyprus aan. Dat integratieproces gaat in april van start, aldus de Turkse premier, gelijktijdig met de onderhandelingen tussen de EU en Cyprus over het lidmaatschap. Ankara meent dat de EU zich voor het karretje van Griekenland heeft laten spannen. Athene is er volgens Turkije opnieuw in geslaagd zijn politieke wil aan de andere 14 lidstaten op te leggen, waardoor er aan Turkije nieuwe voorwaarden zijn gesteld voor een verdere integratie in Europa. Voorwaarden die feitelijk slechts betrekking hebben op de ruzies tussen de twee buurlanden, en die volgens Ankara geen struikelblok mogen zijn voor het Turkse lidmaatschap. Hiermee wordt gerefereerd aan de zinsnede in de slotverklaring dat Turkije bereid moet zijn de territoriale geschillen voor te leggen aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Alhoewel de politieke dialoog met de EU voorlopig wordt verbroken, heeft Turkije de aanvraag tot lidmaatschap, die in 1987 in Brussel werd ingediend, niet ingetrokken. Bovendien houdt Turkije zich aan de douane-unie. Dit vrijhandelsakkoord tussen Ankara en Brussel, dat vorig jaar januari van start ging, werd in Turkije vooral gezien als een opstap naar het volledige lidmaatschap. Vooral Nederland en Frankrijk bepleitten zaterdag dat aan een conferentie, die juist is bedoeld om problemen op te lossen, geen voorwaarden gesteld moeten worden. Volgens premier Kok gaat het ook niet om voorwaarden die deelname in de weg staan, maar om ,,uitgangspunten''. De Britse premier Blair zei dat Turkije geen voorwaarden worden gesteld voor deelname aan de Europese Conferentie, maar dat de criteria voor alle landen die aan de conferentie meedoen gelijk zijn. Maar voor Griekenland zijn de genoemde voorwaarden het minimum om de Europese Conferentie te kunnen aanvaarden.
Voor de Europese Conferentie zijn behalve Turkije tien Oost-Europese landen en Cyprus uitgenodigd. De conferentie moet overleggen over zaken van gemeenschappelijk belang zoals buitenlands beleid en justitie, maar niet over de uitbreiding van de Europese Unie. Half maart volgend jaar is de eerste bijeenkomst gepland.
Behalve de voorwaarden voor de Europese Conferentie, worden in de slottekst van de Europese top voorwaarden genoemd voor het aanhalen van de betrekkingen tussen de EU en Turkije: verbetering van de mensenrechten, respect voor en bescherming van minderheden, stabiele en bevredigende relaties tussen Griekenland en Turkije, meedewerking aan een oplossing voor het verdeelde Cyprus en - nogmaals - het regelen van geschillen voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.
In Luxemburg werd nog eens bevestigd dat Turkije in principe in aanmerking komt voor toetreding tot de Europese Unie en dat het land op basis van dezelfde criteria wordt beoordeeld als andere kandidaten. Toen de Europese Commissie midden jaren negentig het verzoek kreeg adviezen op te stellen over de geschiktheid van de Oost-Europese kandidaatlanden voor EU-lidmaatschap, vroeg ook Turkije opnieuw om een beoordeling. Van de zijde van de Commissie is dat echter afgeraden, omdat het tot een zeer negatief rapport zou kunnen leiden aangezien sinds 1993 in de criteria voor toetreding expliciet mensenrechten en respect voor en bescherming van minderheden worden genoemd.
Premier Yilmaz zei gisteren dat het feit dat Turkije als een kandidaat wordt aangemerkt en de strategie die in Luxemburg is bedacht om die integratie op de lange termijn gestalte te geven, ,,positieve elementen bevat''. Desondanks wordt de toonzetting van de top in Luxemburg door Ankara als negatief ervaren. Bovendien beticht Yilmaz de EU ervan te handelen op grond van ,,vooroordelen met betrekking tot Turkije''. In Luxemburg werd besloten Polen, Tsjechië, Hongarije, Estland, Cyprus en Slovenië uit te nodigen voor toetredingsonderhandelingen. ,,We gaan proberen de eersten te zijn die toetreden'', zei de Sloveense premier Drnovsek. ,,Ik houd wel van competitie.'' Drnovsek noemde 2002 als streefdatum voor toetreding van Slovenië. ,,Mits de nodige hervormingen binnen de Europese Unie dan rond zijn en de EU bereid is om nieuwe lidstaten op te nemen.''
Ook de landen die geen uitnodiging voor onderhandelingen kregen, waren tevreden. ,,We zijn zeer dankbaar over de formule die aanvaard is'', zei de Letse premier Krasts. In de overeengekomen formule, waarbij de kandidaten worden gescreend hoe ver ze zijn met hun voorbereiding voor toetreding, ziet Krasts de mogelijkheid om snel de kopgroep in te halen. Rauf Denkas, leider van de slechts door Turkije erkende Turkse Republiek Noord-Cyprus, verklaarde gisteren dat de officiële uitnodiging aan Cyprus om lid te worden van de EU ,,de internationale inspanningen om de problematiek van het verdeeld eiland op te lossen volkomen ondermijnt''. Ook hij kondigde in samenwerking met Turkije nieuwe stappen aan, op basis van de gezamenlijke verklaring van Turkije en Noord-Cyprus in janari van dit jaar, waarin al een voorschot werd genomen op een mogelijke integratie van Noord-Cyprus met Turkije.
15 DECEMBER 1997
Domicilie,
voor wie zich vestigt in het buitenland.