NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Eerwraak heeft te maken met kuisheid en sociale controle in een kleine, hechte gemeenschap. Het is een uiterste consequentie bij verlies van prestige.

Door onze redacteur YASHA LANGE

AMSTERDAM, 9 DEC. Het is pijnlijk voor een Turkse vader als er in het koffiehuis geroddeld wordt over zijn dochter. Dat ze een vriend zou hebben, dat hij haar niet onder de duim heeft. De eer van de vader is geschonden, zijn prestige neemt af.

De broer van het meisje wordt op straat gepest: 'Je zus is een hoer'. Dat is zo'n beetje de grofste belediging. "Turkse jongens flippen echt totaal als ze dat naar hun hoofd krijgen", zegt Ahmet, een 25-jarige Turkse jongen uit Amsterdam. "Zeker als het waar is. Ik bedoel, zeker als je zus echt een vriend heeft."

Turkse meisjes hebben vaak stiekem een vriendje, om problemen te voorkomen. De buren mogen je niet zien. Word je toch 'gespot', dan wordt er gegarandeerd over je gepraat. "Of het gaat heel schijnheilig, dat je gewoon weet dat er achter je rug geroddeld wordt. Of ze gaan naar je ouders en zeggen: 'goh, ik wist niet dat Fatma een vriendje heeft'. En dan hebben ze zo'n afkeurende blik in hun ogen", zegt Fatma (21) uit Amsterdam.

Een 'onkuise' dochter en iedereen weet het. Het gezichtsverlies is problematisch, volgens cultureel antropologe C. van Eck, die binnenkort hoopt te promoveren op het onderwerp eerwraak. "Prestige in de gemeenschap is voor Turkse mannen heel belangrijk. Een onkuise dochter schaadt dat prestige." Het speelt volgens haar vooral in kleine, traditionele gemeenschappen met een sterke sociale controle. "Eervol gedrag van je dochter wordt dan heel belangrijk", aldus Van Eck.

Als het prestige van de vader al niet zo hoog is, kan een onkuise dochter de druppel zijn. Van Eck: "Dan kan het gebeuren dat zo'n vader meent de bezoedelde eer van de familie te moeten redden door de eerschender om het leven te brengen." Eerwraak is wel een uiterste consequentie. Meestal kan het worden voorkomen door een huwelijk te regelen, de dochter naar een familielid in Turkije te verbannen of haar te verstoten. "Als er sprake is van eerwraak, dan betekent het dat er iets is geëscaleerd."

De schietpartij in Veghel heeft verschillende kenmerken van eerwraak, meent Van Eck. De 15-jarige dochter had een relatie waar de ouders niet mee instemden. De eer van de familie werd verder geschonden door de reis van de dochter en haar vriend naar Turkije. Het leek er bovendien op dat de 19-jarige Hasan niet van plan was de relatie te verbreken. Verder heeft Veghel een kleine Turkse gemeenschap waar dit soort verhalen snel de ronde doen.

Ali, de dader, zou zijn 'opgefokt' door zijn vader. Ook dat past volgens Van Eck in een patroon dat zij bij de bestudering van veertig eerwraakzaken vaker tegenkwam. "Dan wordt minderjarige broers gevraagd om de schuldige te doden. Een minderjarige kan immers niet zo zwaar gestraft worden. De familie gaat vaak heel gecalculeerd te werk. Doorgaans geeft de vader opdracht en verstrekt hij ook het moordwapen." Ali gebruikte het pistool van zijn vader.

Eerwraak kan zich richten tegen de 'losbandige' dochter zelf. In Veghel gebeurde dat niet. Daar richtte de wraak zich tegen het vriendje van de dochter ('de verkrachter'). Dat laatste komt vaker voor als de jongen uitdaagt, bijvoorbeeld door tegen de vader te zeggen: 'Wat nou man, ik doe met je dochter wat ik wil'. Volgens de vader van het meisje pestte Hasan Ali, hij zou 'opmerkingen' hebben gemaakt over zijn zusje.

Eerwraak komt in Nederland niet vaak voor. Ahmet: "Het blijft meestal bij dreigen, dat gebeurt wel vaak. Dan roept zo'n gozer: 'Ik ga jou pakken, ik snij je nek door'. Maar dat doen ze natuurlijk niet. Heel weinig Turken zijn zo gek om echt een pistool te pakken."

( a d v e r t e n t i e s )