NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

HUBERT SMEETS
Volgens de overlevering is Pavlik Morozov een held óf een verrader. Het is een curieus epitheton voor een boerenzoontje uit het dorp Gerazimovka in de Oeral. De reden voor deze status is echter minder raadselachtig. Pavlik is de personificatie van het stalinisme en dus zwart of wit, kortom, een jongere uitvoering van Horst Wessel.

Het officiële sovjetverhaal was eenduidig. Pavlik was een held. De jongen had in 1932 zijn vader, een boer in Gerazimovka, bij de autoriteiten aangegeven omdat hij zich probeerde te onttrekken aan de collectivisatie van de landbouw. Bijna een half jaar later werd deze wakkere pionier van het communisme bij het plukken van veenbessen in het bos doodgestoken door de vader van zijn vader en een achterneef. Met andere woorden: Pavlik was het slachtoffer van de klassenvijand die in de jaren dertig nog actief was en waartegen waakzaamheid was geboden. Om deze strijd kracht bij te zetten, werd Pavlik tot voorbeeld verheven waaraan alle pioniers ('paraat? altijd paraat!') zich dienden te spiegelen.

Het officieuze verhaal was niet minder eenduidig. Pavlik was een verrader. Juist door zijn vader te verlinken, toonde hij dat de loyaliteit jegens de staat belangrijker was dan trouw aan de familie. Hij koos voor de politieke waarheid en niet voor de eeuwige waarheid.

Tot nu toe bevechten beide kampen elkaar. Zij die Pavlik in ere houden, willen daarmee eer bewijzen aan de geschiedenis van het 20ste-eeuwse Rusland. Degenen die hem en zijn overal opgerichte standbeelden letterlijk hebben verstoten, beogen een revisie daarvan. In Boy Hero 001 laat de Finse cineast Pekko Lehto beide aan het woord. Zijn film wordt overwoekerd door pathetische en suggestieve beelden die doen vermoeden dat hij zich net iets te veel heeft laten inspireren door de Russische cineast Tarkovsky. Dat irriteert. Maar één gesprekspartner compenseert dit vormfetisjisme goddank: Aleksandr Maslov, een lokale onderzoeker die het justitiële 'dossier 374' en nog veel meer heeft bestudeerd.

Want wat blijkt? Pavlik was gewoon een ongeletterde jongen, die zijn moeder en zijn broers te eten moest geven nadat zijn vader het gezin had verlaten voor een jongere vrouw. Toen de stalinistische belastinginspecteurs de spullen kwamen confisqueren en niets vonden, sloeg hij door en wees ze de weg. Een half jaar later nam de familie van vader wraak. Meer is niet bekend. Alles is achteraf gemystificeerd. "Geen politieke zaak maar een typische dorpsgeschiedenis", aldus Maslov.

Boy Hero 001, Ned.3, 00.53-01.49u.