NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Helmut Kohl
Het bericht over de val van de Berlijnse Muur bereikte me in Polen, waar ik een officieel bezoek aflegde. Op 9 november was ik door premier Mazowiecki uitgenodigd voor een banket in het vroegere paleis van vorst Radziwill. Nog voordat ik daar aankwam, belde minister van Algemene Zaken Rudolf Seiters uit Bonn met de mededeling dat de Berlijnse districtsvoorzitter van de Oost- Duitse regeringspartij SED, Schabowski, onverwacht een overgangsregeling voor privéreizen had afgekondigd, vooruitlopend op een nieuwe reiswet.

Dit betekende in de praktijk dat iedereen door de Muur zou worden gelaten. Toch hield ik niet dadelijk rekening met de spectaculaire gebeurtenissen die die nacht in Berlijn plaatsvonden als gevolg van Schabowski's bekendmaking.

Ik had er nooit aan getwijfeld dat Duitsland ooit weer één zou worden. Maar dat dit nog tijdens mijn kanselierschap zou gebeuren, had ik niet durven dromen. Pas sinds de komst van Michail Gorbatsjov en diens perestrojka begonnen dingen te veranderen. Zonder hem en zijn beleid zou hetgeen zich in de herfst van 1989 heeft afgespeeld volstrekt onmogelijk zijn geweest.

Steeds meer mensen in de DDR hadden moed gevat en hun vrees voor het SED-regime laten varen. Het was tot hen doorgedrongen dat de toestand in hun land helemaal niet zo onveranderlijk was; dat er manieren bestonden om er iets aan te veranderen - zoals dappere ijveraars voor burgerrechten al zo lang eisten. Hun verzet tegen het hardvochtige communistische bewind behoort tot de beste bladzijden uit de Duitse geschiedenis.

De openstelling met de Hongaarse grens en de vlucht van inwoners van de DDR naar de Duitse ambassades in Praag en Warschau hadden de macht van de SED al op haar grondvesten doen schudden. Maar pas in de nacht van 9 op 10 november, toen na tientallen jaren van schrijnende tweedeling de Duitsers niet langer door muur en prikkeldraad van elkaar gescheiden waren, werden de ontwikkelingen onomkeerbaar. We waren een nieuw tijdperk ingegaan. Vanaf dat ogenblik zou het rad der geschiedenis sneller draaien.

Toen ik 's nachts, na het banket in Warschau, de televisiebeelden uit Berlijn zag, stond voor mij vast dat ik mijn bezoek aan Polen moest afbreken. Het kostte enige moeite onze gastheren ervan te overtuigen dat de plaats van de Duitse bondskanselier in die historische ogenblikken slechts de oude Duitse hoofdstad kon zijn, te midden van de feestvierende mensen, in het brandpunt der gebeurtenissen. Des te stuitender vond ik dan ook de scènes die zich daar op 10 november 's avonds voor het gemeentehuis afspeelden en die in de gehele wereld te zien waren. Het links-radicale gepeupel dat met een schel fluitconcert het massaal aangeheven volkslied overstemde, vertegenwoordigde niet de Berlijners - integendeel: de meeste aanwezigen wilden enkel hun vreugde de vrije loop laten. Ze verlangden naar de door het volkslied aangeroepen 'Eenheid, recht en vrijheid voor het Duitse vaderland'.

Nog voordat ik op het bordes van het gemeentehuis het woord nam, ontving ik een boodschap van Michail Gorbatsjov, die me verzocht te proberen de gemoederen te kalmeren om een chaos te voorkomen. Hij had bericht ontvangen dat de situatie volledig uit de hand liep en wilde weten of het waar was dat een woedende mensenmassa bezig was militaire objecten van het Sovjet-leger te bestormen.

Een medewerker van mij verzond mijn antwoord naar Moskou. Ik kon Gorbatsjov de verzekering geven dat zijn inlichtingen niet klopten. Gorbatsjov liet zich geruststellen. Hij geloofde me. Dat kwam zeker ook doordat wij tijdens zijn bezoek aan de Bondsrepubliek in juni 1989 persoonlijk nader tot elkaar waren gekomen waardoor een wederzijds vertrouwen was gegroeid. Vrede was voor ons allebei - ondanks alle tegenstellingen, zoals de Duitse kwestie - niet slechts een woord, maar een eerste levensbehoefte.

Later heeft Gorbatsjov me verteld dat hij over de gebeurtenissen in Berlijn opzettelijk foutief was ingelicht door tegenstanders van de hervormingen en de in de DDR gelegerde Sovjet-troepen wilde laten ingrijpen. Ik ben hem nog altijd zeer dankbaar dat hij niet naar die agitatie heeft geluisterd maar naar mijn argumenten. Geplaatst voor de keuze zijn tanks in de kazerne te laten of ze laten uitrukken, heeft hij voor de vreedzame oplossing gekozen; en later heeft hij ook de realiteit aanvaard die de dappere bevolking van de DDR teweeggebracht. Hij verdient daarvoor alle mogelijke lof.

De val van de Muur had de Duitse kwestie van de ene dag op de andere weer tot een actueel thema in de internationale politiek gemaakt.

Die ontwikkeling raakte na 9 november in een steeds sterkere stroomversnelling. In onvoorstelbaar korte tijd, krap elf maanden, werd de Duitse hereniging een feit. Een droom van mij ging in vervulling. Tegelijk echter besefte ik dat de toekomst twee zware verplichtingen met zich meebracht. De ene vertoonde zich in de gedaante van de Duitse en de Europese eenheid als twee keerzijden van één medaille. De andere drukte ik uit in het beeld van de bloeiende landschappen die we in de nieuwe deelstaten zouden aanleggen. Beide zijn uiterst grote en moeilijke opgaven gebleken. Tien jaar na de val van de Muur kan ik tot mijn tevredenheid vaststellen dat beide doelen wel niet volledig maar toch in essentie zijn bereikt. Het herenigde Duitsland is vast verankerd in Europa en het Atlantisch bondgenootschap; de overgang naar een andere staatkundige en maatschappelijke orde en de structurele veranderingen in de economie van de nieuwe deelstaten zijn geslaagd - voorzover zulke taken niet de kracht en inspanning van generaties vergen. We zien onszelf als één volk en hebben - bij een juist beleid - alle kans de toekomst in te gaan als een moderne samenleving.

Helmut Kohl is oud-bondskanselier van Duitsland.

©Project Syndicate

Zie ook:

Helden van de korte, utopische herfst (8 november 1999)

( a d v e r t e n t i e s )