NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Aan de schandpaal

Is buurman een kinderlokker? Dat willen we dan wel graag weten. In Nederland kondigde een stichting deze week de oprichting van een daartoe bestemde website aan. In de VS zijn lokale autoriteiten sinds 1996 verplicht te melden waar ontuchtplegers wonen. Een miljoen mensen keken zo het afgelopen jaar op het Internet naar de sex offenders van de staat Virginia.

Juurd Eijsvoogel

Ouders van kleine kinderen kunnen snel even nagaan of er veroordeelde kinderlokkers in de straat wonen. Scholen, kinderdagverblijven en sportclubs kunnen een lijst opvragen van alle zedendelinquenten in de buurt, compleet met foto's en adressen. En ook iedereen die zijn buurman, de voetbalcoach of de tuinman niet helemaal vertrouwt, kan op het Internet gaan neuzen in het register van veroordeelde ontuchtplegers.

In de Amerikaanse staat Virginia hoeven zedendelinquenten die hun straf hebben uitgezeten er niet meer op te rekenen dat ze onopvallend kunnen terugkeren in de samenleving. Sinds eind vorig jaar zijn alle gewelddadige ontuchtplegers daar opgenomen in een register op het Internet dat toegankelijk is voor- letterlijk- de hele wereld.

Het is een sinistere galerij, die te vinden is op de website van de Virginia State Police. Per woonplaats en op alfabet gerangschikt staan daar ruim vijfduizend namen, vrijwel allemaal van mannen, en meestal voorzien van een foto. Het zijn alledaagse koppen: jong en oud, blank, zwart, Aziatisch en hispanic.

De banaliteit van het kwaad onder handbereik in cyberspace. De één kijkt uitdagend de camera in, de ander berustend of terneergeslagen.

Behalve hun naam en eventuele bijnamen staat hun woonadres vermeld, werkadres als dat bekend is, leeftijd, lengte, gewicht, kleur van huid, haar en ogen. En natuurlijk het misdrijf waarvoor ze veroordeeld zijn: veel aanranding en verkrachting, gewelddadige sodomie, penetratie met een object, onzedelijk betasten, enzovoorts. De datum van de veroordeling laat zien dat sommige misdrijven tien jaar of langer geleden zijn gepleegd. De website heeft in amper elf maanden tijd bijna een miljoen bezoekers gehad en meer dan zes miljoen zoekopdrachten te verwerken gekregen.

Een gruwelijk geval van seksueel misbruik en moord ontketende in 1994 in Amerika, net als dit jaar in Nederland, een enorme discussie over de vraag hoe kinderen beschermd kunnen worden tegen ontuchtplegers die in de buurt komen wonen. Megan Kanka, een zeven jaar oud meisje uit New Jersey, was ontvoerd, verkracht en vermoord door een overbuurman die een voorwaardelijk vrijgelaten delinquent met een geschiedenis van zedenmisdrijven bleek te zijn. Niemand in de buurt kende het verleden van de man, en de verontwaardiging van Megans ouders daarover sloeg al snel over op de Amerikaanse publieke opinie.

De nationale ophef leidde er in 1996 toe dat het Congres een naar het meisje genoemde wet aannam, Megan's Law, die de lokale autoriteiten verplicht om het publiek in te lichten als zich een veroordeelde ontuchtpleger in de buurt vestigt. Alle deelstaten hebben inmiddels op hun eigen manier uitwerking aan die wet gegeven.

Sommige staten zetten het complete register van gewelddadige ontuchtplegers op het Internet, zoals Virginia. In andere staten, zoals Minnesota, wordt het publiek op buurtbijeenkomsten of via huisbezoek op de hoogte gesteld. De federale overheid eist dat alle namen ten minste tien jaar in het openbare register blijven staan, en dat alle delinquenten die meer dan eens ontucht hebben gepleegd of geweld hebben gebruikt, er hun hele leven in vermeld blijven.

Het beginsel van openbaarmaking is in de politiek en voor de rechter wel aangevochten, maar tot nog toe was de uitkomst steeds dat de veiligheid van de samenleving belangrijker is dan de schade die delinquenten van de openbaarmaking kunnen ondervinden.

De kiezers zijn tevreden, constateert Janet Howell, die als lid van de Senaat van Virginia hard voor de website van haar staat heeft geijverd. Howell is een Democraat en ze heeft binnen haar partij veel weerstand moeten overwinnen tegen de verspreiding van de namen en gezichten van delinquenten. ,,Het was een heel moeilijke afweging. Het kan haast niet anders of ontuchtplegers worden door dit systeem ernstig in de problemen gebracht: op hun werk, binnen hun familie, bij hun pogingen om hun leven weer op te bouwen. Maar wij hebben besloten om voorrang te geven aan de bescherming van het kind.'' En Howell weet waarover ze het heeft- als zesjarige is ze zelf misbruikt.

Howell zegt dat ze aanvankelijk bang was dat de grote toegankelijkheid van het register op het Internet makkelijk tot wilde volksgerichten kon leiden. In Nederland vormt dezelfde vrees de basis van de algemene weerzin tegen de Amerikaanse aanpak. ,,Maar tot nu toe zijn er in Virginia geen gevallen bekend van mensen die het recht in eigen hand hebben genomen'', zegt Howell. ,,Misschien komt het omdat intimidatie van mensen op de lijst wettelijk strafbaar is gesteld. En misschien komt het omdat de mensen verstandiger zijn dan we dachten.'' In andere staten hebben zich overigens wel incidenten voorgedaan: huizen van ontuchtplegers zijn in brand gestoken, mensen zijn uit hun woonplaats verdreven.

Gezinsleven

Maar volksgerichten of niet, de elektronische schandpaal van Megan's Law kan veel schade aanrichten, en niet alleen bij degenen die veroordeeld zijn voor seksueel misbruik. ,,Ik heb niets misdaan, maar toch voel ik me een outcast'', zegt Amy, een 44-jarige vrouw uit het zuiden van Virginia. Amy is niet haar echte naam, hoe ze werkelijk heet wil ze niet in de krant hebben. Het is al erg genoeg, vertelt ze, dat haar man als aanrander te kijk staat op het Internet, als een van de zeven sex offenders in haar dorp.

,,In ons gezin is iets vreselijks gebeurd. Mijn man heeft mijn dochter uit een eerder huwelijk onzedelijk betast toen ze zes was, nu vijf jaar geleden. Toen ik erachter kwam heb ik er niet over gezwegen, maar hulp ingeroepen. Mijn man heeft een half jaar in de gevangenis gezeten, we zijn allemaal in therapie geweest en we wilden weer een gezinsleven opbouwen. Maar de website maakt dat vrijwel onmogelijk.

,,Mijn man is nu zijn leven lang voor iedereen een ontuchtpleger. Als mensen naar hem kijken denk ik meteen: weten ze het? We voelen ons altijd bedreigd. De rechter heeft bepaald dat het risico van recidive bij hem laag is. Daarom mag hij weer bij ons in huis wonen, als hij maar zorgt dat hij nooit alleen is met mijn dochter. Maar dat staat er op de website allemaal niet bij. We schilderen ontuchtplegers in dit land liever af als onverbeterlijke monsters.

,,Hoe kan mijn dochter het drama zo ooit achter zich laten? Ik heb altijd geloofd dat er nog leven kan zijn na seksueel misbruik, een nieuw leven. Maar is dat voor haar wel zo? Iedereen weet voortaan dat ze de stiefdochter is van een delinquent, en mogelijk ook zijn slachtoffer. Altijd kan iemand haar daar opeens mee confronteren. Megan's Law is daardoor niet alleen voor mijn man, maar ook voor haar en voor mij een heel bittere straf.''

In verreweg de meeste gevallen van seksueel misbruik, naar schatting ruim tachtig procent, is de dader een familielid of een bekende van het slachtoffer. De gevreesde onbekende overbuurman, tegen wie Megan's Law bescherming moet bieden, is dus niet het grootste gevaar. Critici stellen dat de wet een vals gevoel van veiligheid creëert omdat alleen ontuchtplegers die al eens veroordeeld zijn in de registers staan.

Bovendien, waarschuwt Fred Berlin, een arts van de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore die ontuchtplegers behandelt, kan verspreiding van het signalement van een delinquent in zijn eigen woonbuurt de man ertoe aanzetten om zijn slachtoffers gewoon in een andere wijk te gaan zoeken. ,,Megan's Law kan zelfs een averechts effect hebben'', aldus Berlin. ,,De wet maakt het mensen heel moeilijk om na het uitzitten van hun straf weer terug te keren in de maatschappij. Als ze verteerd worden door boosheid en bitterheid, neemt de kans toe dat ze terugvallen in hun oude gedrag. Of ze verhuizen, duiken onder, en onttrekken zich daardoor aan behandeling. Maar dat zijn nuances waar politici niet van willen horen. De heftige emoties die Megan's Law hebben voortgebracht zijn heel goed na te voelen. Maar niemand heeft enig bewijs dat het ook een aanpak is die werkt.''

Bewijzen zijn er inderdaad niet, erkennen de voorstanders. Maar dat wil nog niet zeggen dat het geen nuttig instrument is om de veiligheid te vergroten. ,,Het is net als met politiepatrouilles'', zegt Thomas Turner van de Virginia State Police. ,,Ik kan ook moeilijk bewijzen dat een tankstation niet beroofd wordt omdat ik er af en toe in mijn politieauto langs rijd. Maar is dat een reden om dan maar met die patrouilles te stoppen?''

De tegenstanders van Megan's Law hebben in Amerika onmiskenbaar het onderspit gedolven. De American Civil Liberties Union (ACLU), die opkomt voor de individuele vrijheden van burgers, blijft protesteren tegen de wet, ook al zal dat weinig meer uithalen. ,,De verspreiding van informatie over ontuchtplegers berooft deze mensen volledig van hun privacy'', zegt Kent Willis, directeur van de ACLU in Virginia. ,,En bovendien worden ze zo voor hetzelfde misdrijf twee keer gestraft, niet in juridische zin, maar in de praktijk komt het er toch wel op neer.

,,De staat schuift de verantwoordelijkheid voor de risico's van voormalige zedendelinquenten af. Men zegt: het is ingewikkeld, wij komen er niet uit, laat de buurt het maar oplossen. En als het daarbij blijft, als er geen werk wordt gemaakt van behandeling, surveillance van voormalige ontuchtplegers en preventie, dan schep je een gevaarlijke situatie.

,,Een bijkomend probleem is dat totaal onschuldige mensen in opspraak worden gebracht doordat de informatie soms onnauwkeurig is. Iemand betrok een nieuw huis en kwam er na een tijdje achter dat zijn adres op het Internet vermeld stond als de woonplaats van een ontuchtpleger- die er ooit had gewoond tot hij met de stille trom vertrok. Iemand anders ontdekte pas dat hij bij vergissing op de website was gezet toen collega's op zijn werk achter zijn rug printjes doorgaven van de bewuste webpagina met zijn naam erop.''

Hotline

Ondanks dergelijke bedenkingen en risico's gaat de uitvoering van Megan's Law door heel Amerika op volle kracht voort. Zestien deelstaten hebben hun register toegankelijk gemaakt op het Internet, andere staten werken daar nog aan. In Californië liggen de lijsten met delinquenten ter inzage op het politiebureau en kan men ook telefonisch informatie inwinnen. In Minnesota en veel andere staten worden de delinquenten onderscheiden naar het risico dat ze opnieuw een misdrijf begaan. Over de ontuchtplegers van de laagste risicogroep worden alleen de lokale politie en het slachtoffer ingelicht. Voor delinquenten uit de middengroep worden ook de zogenoemde ‘kwetsbare instellingen' (zoals kinderdagverblijven) gewaarschuwd en mensen van het type waar de ontuchtpleger het doorgaans op heeft gemunt. En om te waarschuwen voor iemand met een hoog risico ten slotte belegt de politie een buurtbijeenkomst, waar de aanwezigen ook uitleg krijgen over seksueel misbruik in het algemeen, tips voor het voorkomen van aanranding, en waarschuwingen over misbruik van de informatie uit het register van ontuchtplegers.

Op lokaal niveau zetten groepen ouders zich in voor de stipte uitvoering van Megan's Law. Op Long Island, in de staat New York, verzorgt Laura Ahearn, maatschappelijk werkster en moeder van twee dochters, voorlichtingsavonden voor ouders en scholen. ,,De hele gemeenschap draagt verantwoordelijkheid voor de goede uitvoering van deze wet'', zegt ze. ,,Wij kunnen de politie de helpende hand bieden bij het verspreiden van informatie over potentieel gevaarlijke buurtbewoners. We gaan niet met foto's van de delinquenten bij de supermarkt staan, ook al mag dat volgens de wet wel. Maar we wijzen mensen die informatie zoeken de weg naar het register. En we hebben een hotline opgezet, waar men telefonisch gegevens over ontuchtplegers kan opvragen.''

Ahearn heeft weinig begrip voor de critici van Megan's Law. ,,Ik geloof best dat dit vernederend is voor de delinquenten. En ik zou ook graag zien dat ze hun leven altijd beteren. Maar meestal hebben ze de neiging om vooral geen verantwoordelijkheid te nemen voor hun daden en na een tijdje toch weer toe te geven aan hun impulsen. Daar verandert deze wet vrees ik weinig aan. En dus moeten we ouders in staat stellen om hun kinderen te beschermen.

,,Ik beschouw het alleen als een ernstige fout als men domweg informatie over de delinquenten doorgeeft, zonder uit te leggen wat je met die informatie kan en mag doen. Een effectieve aanpak van het probleem vereist een combinatie van maatregelen: ouders moeten weten waar delinquenten wonen, voor delinquenten moeten er behandelingsprogramma's zijn, de straffen moeten strenger zijn en de effectiviteit van al die maatregelen moet beter worden onderzocht dan nu gebeurt.''

De gevolgen van Megan's Law zijn inmiddels ook merkbaar op de Amerikaanse huizenmarkt. Nu in alle deelstaten gegevens beschikbaar zijn over de woonplaatsen van kinderlokkers en verkrachters, staan makelaars voor het dilemma of ze potentiële huizenkopers moeten wijzen op de aanwezigheid van een veroordeelde ontuchtpleger in de buurt. Doen ze dat niet, dan riskeren ze later een proces van een verbolgen huizenkoper. In Californië zijn huizenverkopers sinds 1 juli verplicht om kopers ten minste te wijzen op het bestaan van het openbare register van zedendelinquenten.

Zie ook:
Afgewogen beleid
(21 oktober 1999)

Test uw buurt op pedoseksuelen
(20 oktober 1999)

Jan S. mocht niet in behandeling
(19 augustus 1999)

Pedoseksueel behandelen of niet
(14 augustus 1999)

Strafrechtspecialisten: Aanwijzen pedoseksueel onwenselijk
14 augustus 1999

Buurman bekent moord op Chanel
13 augustus 1999

De voorgeschiedenis van Jan S.
13 augustus 1999

( a d v e r t e n t i e s )