NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

In één bewogen etmaal ontdeed het Indonesische Volkscongres zich van de oude president en koos het een nieuwe. In de laatste ronde traden twee hervormers in het strijdperk: een vrouw en een man, een seculier-nationaliste en een schriftgeleerde.

Door onze correspondent DIRK VLASBLOM

JAKARTA, 20 OKT. De 690 stemmen werden met de hand geteld en dat duurde een geladen half uur. Een vrouwenstem las luidop de bondige teksten: menolak (afgewezen) of menerima (geaccepteerd). Gisteravond velde het Volkscongres in een geheime, hoofdelijke stemming zijn eindoordeel over het presidentschap van B.J. Habibie. Het besliste daarmee ook over zijn kans op herverkiezing. Toen het laatste turfje was bijgeschreven op het witte bord voorin de zaal was het duidelijk: 355 stemmen tegen, 322 stemmen voor, 9 onthoudingen en 4 onreglementair ingevulde stembriefjes. Habibie was gestruikeld over de voorlaatste horde en lag uit de race. "Alhamdulillah", God zij geloofd, riep iemand uitzinnig in een microfoon. Dat brak de spanning, overal in de zaal gingen juichkreten op. Sucipto, de fractievoorziter van de Strijdende Partij van Indonesië (PDI-P), zonk sidderend van emotie in zijn zetel en hief de handen in gebed. Zijn Molukse partijgenoot Alex Litaay, een oude getrouwe van Megawati Soekarnoputri uit de tijd dat zij nog tegen de bierkaai van de Nieuwe Orde vocht, beet op zijn onderlip en schudde het hoofd, alsof hij het niet geloofde. Het was voor het eerst sinds 32 jaar dat het Volkscongres een president naar huis stuurde en de eerste keer dat het democratisch gebeurde. De gelaatsuitdrukking van de afgevaardigden op dat moment sprak boekdelen over hun stemgedrag. Yusril Ihza Mahendra, een rechtsgeleerde en voorzitter van de islamitische Partij van Maan en Sterren, keek strak voor zich uit. Slamet Yusuf Effendi, de lobbyist van Golkar bij de islamitische fracties, keek veelbetekenend naar zijn buurman. Hij realiseerde zich kennelijk wat deze uitslag betekende: een grote minderheid van de fractie had Habibie laten vallen. Alleen het gezicht van Golkarvoorzitter Akbar Tanjung vertoonde geen spoor van emotie. Hij dacht al aan de stormachtige bestuursvergadering die hem te wachten stond. Op dat moment trad het scenario in werking dat Tanjung tijdens de partijraad van vorige week "voor noodgevallen" had weten door te drukken. Mocht Habibie een onvoldoende krijgen, dan mocht het partijbestuur een andere kandidaat kiezen.

Vannacht ontbood Habibie het Golkarbestuur en liet hij weten dat hij de eer aan zichzelf hield: hij trok zich terug als kandidaat. In de vroege morgen, volgens de nieuwe spelregels nog net op tijd, diende de Golkarfractie bij het secretariaat-generaal van het Volkscongres de naam in van een nieuwe presidentskandidaat: Akbar Tanjung. Volgens een partijgenoot ging de bescheiden Tanjung pas bij het ochtendgebed door de knieën.

Om half tien volgde een nieuwe verrassing. Amien Rais, voorzitter van het Volkscongres, onthulde de namen van de drie personen die door hun fracties op tijd waren gekandideerd voor het hoogste ambt. Als eerste noemde Rais " mevrouw Megawati Soekarnoputri", gekandideerd door haar eigen PDI-P. Dan moslimleider Abdurrahman Wahid, alias Gus Dur, naar voren geschoven door drie islamitisch georiënteerde fracties: zijn eigen Partij voor het Nationale Ontwaken (PKB), de Partij voor Eenheid en Ontwikkeling (PPP) en de Fraksi Reformasi, die wordt gedomineerd door de Nationale Mandaatpartij (PAN) van Amien Rais. Dat de PKB, die eerder dit jaar tijdens zijn congres voor Megawati koos, nu Gus Dur kandideerde, was voor de PDI-P-kandidate een teken aan de wand. De nummer drie bleek prof. Yusril Ihza Mahendra, op het laatste moment in het strijdperk getreden namens zijn eigen Partij van Maan en Sterren (PBB). En Akbar Tanjung dan, vroegen de journalisten, was hij te laat? "Neen", zei Rais, "de heer Tanjung is ruim op tijd gekandideerd, maar een uur geleden ontving het presidium een brief van het Golkarbestuur waarin de kandidatuur van de heer Tanjung formeel wordt ingetrokken." Golkar stuurt dus zelf geen kampioen de arena in, maar laat het aan de fractieleden over hun keus te bepalen.

Yusril I. Mahendra (43), een flamboyante staatsrechtsgeleerde, is een nieuwkomer op het politieke toneel van Indonesië. Er circuleren wilde geruchten over zijn motieven. Ooit schreef hij, als medewerker van het staatssecretariaat mee aan de speeches van oud-president Soeharto en sinds de oprichting vorig jaar kreeg de PBB ruime financiële steun van president Habibie voor het beleggen van zijn congres. Hij geldt als een fervente tegenstander van Megawati en haar seculier-nationalistische partij en zou haar in 1970 overleden vader, Soekarno, verwijten achter de mislukte staatsgreep van 1965 te zitten, die werd uitgevoerd door linkse officieren van de presidentiële garde. Mahendra wordt echter liever gezien als een objectieve rechtswetenschapper en een vrome, vergevingsgezinde islamiet, die jegens niemand wrok koestert en alleen de rechtsstaat en de reformasi is toegedaan. Om half twaalf, als de plenaire zitting van het Volkscongres begint, vraagt Yusril het woord. Er gaat een schokje door de zaal als hij meedeelt zich "uit diep respect voor Kiai (schriftgeleerde) Haji Abdurrahman Wahid" terug te trekken. Daarmee resteren nog twee kandidaten, Megawati en Wahid, alias Gus Dur, nota bene jeugdvrienden, die nu voorvechters zijn geworden in de tweestrijd die de Indonesische politiek sinds de jaren vijftig beheerst: die tussen seculier nationalisme en islam. De sleutel ligt nu in handen van Golkar, van de 38 leden tellende fractie van leger en politie en van de 65 Groepsafgevaardigden - meest islamieten - die geen eigen kandidaat hebben gelanceerd. Generaal-majoor Budi Harsono, woordvoerder van de militaire fractie, laat voor de stemming weten dat zijn collega's de vrijheid hebben om , ,overeenkomstig hun geweten de kandidaat te kiezen die het belang van staat en volk het beste kan dienen". Akbar Tanjung laat zich in soortgelijke bewoordingen uit. Het woord is aan de individuele leden van het Volkscongres. De keuze gaat ditmaal niet, zoals de avond tevoren, tussen 'status quo' en 'reformasi', maar tussen een seculier-nationaliste en een schriftgeleerde, tussen een vrouw en een man.

Nadat Megawati haar stem heeft uitgebracht, loopt ze langs de zetel van Wahid en legt haar hand op zijn schouder, alsof ze wil zeggen: moge de beste winnen, even goeie vrienden. Om drie uur is het pleit beslecht: Wahid passeert de magische grens van 345 stemmen, precies de helft van de aanwezige congresleden. Yusril wordt omhelsd door zijn fractiegenoten van Maan en Sterren; zijn offer heeft gewerkt, de ware moslims hebben één lijn getrokken. Mannenstemmen in de zaal heffen het Sholat Allah aan, maar worden door voorzitter Rais scherp terechtgewezen: "Stilte alstublieft, we zijn nog niet klaar." Als wederom het laatste streepje op het bord staat, luidt de uitslag als volgt: 313 stemmen voor Megawati Soekarnoputri, 373 voor Abdurrahman Wahid en 5 onthoudingen. Opnieuw barst religieus gezang los en voorzitter Rais maant de aanwezigen vergeefs om het volkslied aan te heffen. Megawati staat inmiddels naast de zetel van Wahid en reikt hem de hand. Dan grijpt de halfblinde moslimleider naar de microfoon. "Dit was, goddank, een democratische stemming. En nu wil ik samen met Mbak (zus) Mega onze onafhankelijkheid vieren, voor de tweede keer, de eerste keer was 17 augustus 1945. Ik heb Mbak Mega zeer hoog. Waarom? Toen ik ziek was, stond zij als eerste aan mijn zijde." En dan, met stemverheffing: "Deze vrouw moet gerespecteerd worden!" Dan zegt Gus Dur met Megawati naar het stadscentrum te vertrekken om de daar verzamelde Megawati-aanhangers tot kalmte te manen. "Daarna", besluit hij, "ga ik naar het huis van Pak Habibie, want hij is, hoe dan ook, onze broeder. Salam aleikum." Pas dan krijgt voorzitter Amien Rais weer controle over de zinderende zaal. Hij staat op en heft het Indonesia Raya aan. En dan zingt het hele Volkscongres.

Zie ook:

President Indonesië straks niet meer oppermachtig (18 oktober 1999)

( a d v e r t e n t i e s )