NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Na de moord op Marianne Vaatstra veranderde de houding van Kollum ten opzichte van asielzoekers. Maar vooral ook tegenover de autoriteiten.

Door onze redacteur REINOUD ROSCAM ABBING

KOLLUM, 14 OKT. Aanvankelijk werd er wat lacherig over gedaan. Over de winkeldiefstallen. 'Ach, die asielzoekers moeten nog leren winkelen in Nederland.' Of over de fietsdiefstallen. 'Kijk maar eens in het azc of je 'm daar terug kan krijgen.' Bijna vijf jaar had Kollum vrede met zijn asielzoekerscentrum. Geen wonder: de armste gemeente van Nederland, maar wel de hoogste gemiddelde opbrengst bij collectes voor goede doelen.

Toen werd, in de nacht na Koninginnedag, de lustmoord op Marianne Vaatstra gepleegd.

"De geest is nu uit de fles", zegt de hervormde predikant van Kollum, Ernst-Jan Hefting. In de nasleep van een informatieavond van de gemeente die uitloopt op een vechtpartij en die de Noordoost-Friese gemeente van negenduizend inwoners tot landelijk nieuws bombardeert, staat het pastorale werk van Hefting en zijn gereformeerde collega J. van Buuren in het teken van een poging tot verzoening. Dat lijkt nog te vroeg. De meeste inwoners van Kollum zijn geschrokken van het incident vorige week. En ze zijn opgelucht na gisteren door het nieuws dat de hoofdverdachte in de zaak-Vaatstra, een 26-jarige Iraakse oud-bewoner van het azc, na een klein half jaar in Turkije is aangehouden. Maar aan verzoening lijken ze nog niet toe te zijn.

Kollum en omstreken is vooral bang en boos. Bang voor asielzoekers, boos op gemeentebestuur en justitie. Direct na de moord wist immers iedereen, zo zeggen Kollumers desgevraagd, dat de dader een van de ruim vierhonderd inwoners van azc 'De Poelpleats' moest zijn. Iedereen, behalve het gemeentebestuur, politie en justitie, die pas na weken van moeizaam verlopen recherchewerk tot hetzelfde vermoeden kwamen. "De hele wereld hier is bang", zegt Maaike Vaatstra, Marianne's moeder. Volgens de familie - die brede steun ontvangt voor haar opvattingen - wisten de autoriteiten dat in het azc mensen waren ondergebracht met een crimineel verleden, onder wie de hoofdverdachte. Moeder Vaatstra: "En dat zit dan hier op het platteland in Kollum."

Na de moord kwam een vloedgolf van klachten over asielzoekers los. Niet alleen wegens winkel- en fietsendiefstal, nu ook over gevallen van bedreiging, aanranding en verkrachting. En dat alles wordt opzettelijk door justitie gebagatelliseerd, zeggen in navolging van de Vaatstra's velen in Kollum. PvdA-raadslid Berend Jongstra vertelt dat tijdens een besloten informatieavond eind september voor de raad, politiefunctionarissen hebben toegegeven dat tijdens de eerste drie jaar van het azc in Kollum "de tactiek is toegepast om dingen toe te dekken". Het openbaar ministerie was vanmorgen onbereikbaar voor commentaar.

Het onderzoek naar de moord op Marianne Vaatstra de afgelopen maanden viel samen met een politiek besluit over de toekomst van het azc. Aanvankelijk zou het vijf jaar geleden gevestigde centrum slechts drie jaar op de locatie van de voormalige camping 't Paradyske' blijven. Tot twee keer toe werd dit met een jaar verlengd. De laatste maal bezwoer de gemeente de omwonenden dat het azc eind dit jaar zal worden verplaatst.

Op 15 juli stemde de gemeenteraad van Kollumerland met acht tegen zeven stemmen voor de vestiging van een permanent azc op industriegebied Willem Loréweg in het noorden van Kollum. Op 15 juli ook kregen Bert en Jantina van Reemst te horen dat de zaak tegen een jonge Iraakse asielzoeker uit 'De Poelpleats' voor de verkrachting van hun veertienjarige dochter wegens gebrek aan bewijs was geseponeerd. Bert van Reemst: "Daar is een verband tussen." Zijn vrouw Jantina: "De officier van justitie zei ons 'het komt allemaal op het verkeerde moment'."

Aanvankelijk zweeg de familie Van Reemst, mede op verzoek van justitie. Nu zegt Bert van Reemst: "Wat er in Kollum is gebeurd, is het gevolg van die geheimzinnige toestanden. Er is nooit openheid geweest. Daardoor is er bij de mensen veel onrust ontstaan." Hoofdredacteur Anne de Jong van de Kollumer Courant beaamt dit. "De mensen voelen zich belazerd door justitie en de gemeente. Daarom ook reageerden ze zo emotioneel. De woede is niet zozeer tegen de asielzoekers gericht als wel tegen de overheid."

De plaatselijke krant fungeerde de afgelopen maanden als uitlaatklep voor de opgekropte woede van de Kollumers. De toon van de ingezonden brieven, zo zegt De Jong, werd "steeds grimmiger". Emotionele uitlatingen van Kollumers en bijdragen aan de krant, waaronder één van vader Bouke Vaatstra, worden nu door justitie onderzocht op mogelijk racisme. Vaatstra ontkent dat hij een racist is: "Een échte asielzoeker mag bij mij eten en slapen, ook nu nog. Maar hij past zich wel aan mijn regels aan." Volgens Vaatstra en vele anderen bestaat de meerderheid van de inwoners van het azc evenwel uit 'economische vluchtelingen' die geen recht hebben op opvang.

Na de voor Kollum dramatische gebeurtenissen van een week geleden kondigde burgemeester Visser een 'afkoelingsperiode' af. In die tijd geeft hij geen interviews. Maar Visser zelf is onder vuur komen te liggen. Hoofdredacteur De Jong: "Visser is de katalysator in dit proces. Het is het beste dat hij weggaat." Collegepartij PvdA trekt die conclusie niet, hoewel lokaal bestuurslid Paul Maasbommel erkent dat de CDA'er Visser "niet de sterkste burgemeester is die wij ons hadden kunnen wensen; een innemende man, maar geen krachtige persoonlijkheid".

Maasbommel, ziek thuis na alle commotie van de afgelopen tijd, is zelf opgestapt als voorzitter van Plaatselijk Belang Kollum. De vereniging ondervond, net als andere instituties in de Friese plaats, dat de kwestie van de asielzoekers tot scheuring in de gelederen leidt. Maasbommel is vóór permanente vestiging van een azc in Kollum, de ledenvergadering bleek tegen. Ook de kerk ontkomt niet aan een schisma, geeft dominee Hefting, eveneens voorstander, toe. "Na een preek kreeg ik te horen: 'dominee, ik ben het niet met u eens'."

De ontstane kloof tussen bestuur en burgers is opmerkelijk in het van oudsher gezagsgetrouwe, overwegend gereformeerde Kollum, vindt hoofdredacteur De Jong. PvdA-raadslid Jongstra denkt dat het wel meevalt met de scheuring en stelt dat 75 procent van de Kollumers vóór een azc is. Een van de actiegroepen tégen denkt op basis van een eigen enquête dat het omgekeerde het geval is.

M.m.v. Karin de Mik. Raad steunt time-out

Zie ook:

Arrestatie in moordzaak M. Vaatstra (13 oktober 1999)
Vechtpartij in Kollum om centrum voor asielzoekers (8 oktober 1999)
Rouwlinten in Fries dorp na 'zinloze' moord (8 mei 1999)

( a d v e r t e n t i e s )