NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze kunstredactie
AMSTERDAM, 30 SEPT. De Duitse schrijver Günter Grass (1927) heeft de 92ste Nobelprijs voor Literatuur gewonnen. Dit heeft de Zweedse Academie van Wetenschappen vanmiddag bekendgemaakt. De in Duitsland politiek controversiële schrijver van grote romans als De blikken trommel, Kat en muis, Het treffen in Telgte en De bot is de achtste Duitser en de 42ste prozaschrijver die de grootste literaire prijs (2 miljoen gulden) ontvangt. Grass, die als Duitse Nobelprijswinnaar de opvolger is van Heinrich Böll (1972), werd al sinds de jaren zeventig als een belangrijke kandidaat gezien, maar zijn kansen leken gekeerd toen zijn boeken in de jaren 80 en 90 veel slechter ontvangen werden en toen hij zich meer en meer begon uit te spreken over politieke kwesties.

Nobelprijs voor Duitse auteur Günter Grass

De Duitse schrijver Günter Grass heeft de 92ste Nobelprijs voor Literatuur gewonnen. De schrijver van grote romans als De blikken trommel, Kat en muis en De bot, is de achtste Duitse en de 42ste prozaschrijver die de grootste literaire prijs ontvangt.

Door ANNERIEK DE JONG

Günter Grass, 72, zorgt altijd voor tumult. Meer dan welke andere Duitse schrijver ook bemoeit hij zich met de dingen van de dag, met heikele politieke kwesties zoals de Duits-Duitse eenwording, het Europese vluchtelingenbeleid, de verruwing van het mondiale kapitalisme. Grass voorziet zijn landgenoten van dwingende, rood- groene stemadviezen; hij moedigt bange civilisten aan om mee te lopen in demonstraties; hij schrijft open brieven en krijgt uit de hele wereld hopen post terug. En hij waarschuwt en maant tot bezinning, waardoor hij zowel de naam van lastpost verwierf als die van een humane, en ondanks zijn doemdenken hoopgevende Duitser.

Redenen te over voor de jury in Stockholm om de Nobelprijs te verlenen aan deze belangwekkende burger - alleen: is Günter Grass ook een belangwekkend kunstenaar?

Die Blechtrommel, daar zijn de meesten het wel over eens, was een groots en meeslepend epos. Geweldig het idee van een driejarige jongen die niet meer wil groeien omdat hij ziet wat een troep de volwassenen ervan maken. Briljant is de schildering van het kleinburgerlijke milieu in Grass' geboortestad Danzig, voor, na en tijdens de heerschappij van de nazi's. Fantastisch het perspectief van onderaf, letterlijk, daar Oskar Matzerath een dwerg blijft die verwoed tegen de oorlog trommelt en toch geen haar beter is dan de rest: met Oskarchen, infantiel maar ook vroegrijp en cynisch, schiep Grass een dubieus personage dat nog steeds weerstanden mobiliseert. Zo nam de politie van Oklahoma City een jaar geleden alle circulerende video's van de Blechtrommel-verfilming in beslag omdat het om kinderporno zou gaan: de bruislimonadepoederscène aan het strand werd uitgelegd als orale seks van en met minderjarigen en film en boek kregen het etiket 'obsceen'.

Dat Die Blechtrommel niet alleen bij zijn verschijnen in 1959 maar ook nu zo hier en daar weet te choqueren, dat wijst op een onorthodoxe stijl en inhoud, dat wijst op originaliteit. Na 1959 schreef Grass nog twee romans waarin zijn sappige en fantasierijke, ja vaak groteske vertelkunst volledig overtuigde: Katz und Maus (1961) en Das Treffen in Telgte (1979). Ook in zijn overige boeken fabuleert Grass er lustig op los, maar dan helaas met minder effect. Velen vinden dat Günter Grass in Ein weites Feld (en in een aanzienlijk deel van zijn verdere oeuvre) zijn overtuigingen niet overtuigend heeft geformuleerd. Het boek werd door Duitse critici de grond in geschreven. Marcel Reich-Ranicki noemde het opus magnum 'een monstrum', een boek waarin 'niets, helemaal niets gebeurt'. Op de coverfoto van het weekblad Der Spiegel scheurde de literatuurpaus het boek in duizend stukken. De kritiek herhaalde zich deze zomer, bij het uitkomen van Grass' roman over de twintigste eeuw, Mein Jahrhundert, die net zo gemengd werd ontvangen als Ein weites Feld. Het boek zal deze maand in vertaling bij Meulenhoff verschijnen.

Er zijn mensen die beweren dat Günter Grass het tragische slachtoffer is van een rechtse hetze. Zulke extreme woede móest wel een politieke reden hebben, meenden Grass' apologeten: Reich- Ranicki en zijn conservatieve collega's, zo monkelde men, konden het domweg niet uitstaan dat de beroemdste schrijver van Duitsland zich negatief had uitgelaten over de Duitse hereniging, door Grass een 'annexatie van de DDR' genoemd en gelijkgesteld met de ergste koloniale en nationaal-socialistische praktijken. Gezien de toekenning van de Nobelprijs aan Grass hebben zij in de Zweedse Academie van Wetenschappen een invloedrijke medestander gevonden.

De toekenning van de Nobelprijs voor literatuur, de laatste van deze eeuw, viel dit jaar vroeg: volgens de statuten moet de winnaar bekendgemaakt worden op een van de eerste donderdagen van oktober. Het 18 leden tellende comite van de Zweedse Academie, die het afgelopen jaar een nieuwe voorzitter en enkele nieuwe leden kreeg, wilde naar eigen zeggen alle speculaties voor zijn.

( a d v e r t e n t i e s )