NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Hoedster van het VARA-erfgoed

De publieke omroep bevindt zich aan de vooravond van een ingrijpende reorganisatie. Omroepvoorzitter en directeur van de VARA, Vera Keur, heeft het imago een van de belangrijkste tegenstanders van de vernieuwing in Hilversum te zijn. Wie is zij?

Door Japke-D. Bouma

Zomaar een avond, rond de klok van acht. Bij Frank de Jonge, hoofd amusement en drama bij de VARA, gaat de telefoon. VARA-directeur Vera Keur. Of De Jonge het dagelijkse spelletje Lingo heeft gezien. De Jonge, thans directeur bij producent ID&D TV, lacht bij de herinnering. "Er stond daar een kandidaat, die zag er niet uit. Vet haar, een vies overhemd. Ze zei: 'Daar moeten we toch echt een beetje op letten'. Toen ik de beelden terugkeek had ze gelijk. Ik bedoel maar, ze volgt alles wat de VARA uitzendt."

Er zijn weinig omroepdirecteuren in Hilversum die zich zo identificeren met hun omroep als Vera Keur met haar VARA. Ja, je hebt Fons van Westerloo bij SBS6 en Bert van der Veer bij RTL4, maar bij de publieke omroep treden de voorzitters minder snel voor het voetlicht. Vera Keur is de uitzondering. Ze roert haar mond als ze vindt dat haar omroep wordt bedreigd - zoals nu, nu de publieke omroep zich aan de vooravond van een ingrijpende reorganisatie bevindt. Volgend jaar september moet een nieuwe publieke omroep van start gaan. Momenteel zijn alle programma's van een omroep op één zender te zien. Maar dat gaat veranderen. Bedoeling is dat de helft van de programma's op een 'thuisnet' mag blijven en dat de andere helft over alle drie netten mag worden verdeeld. Lichte informatieve programma's, sport en amusement gaan naar Net A: een zender die wordt getypeerd als een Algemeen Dagblad/Telegraaf-net; de behoudender en verkondigende programma's gaan naar Net B, getypeerd als een Trouw en regionale dagbladen- net; en in Net C tot slot, zou de progressieve, in cultuur geïnteresseerde Volkskrant/NRC Handelsblad-lezer zich moeten herkennen. Vera Keur heeft veel kritiek op het plan. De VARA zou samen met de VPRO en de NPS op Net C terecht komen. Maar Keur is bang dat als de VARA haar populaire programma's als Kassa! en Unit 13 moet afstaan aan Net A, Net C een te saai imago krijgt en dat de kijkers dan massaal afhaken. "Ik ben niet tegen vernieuwing. Maar ik denk dat het anders moet." Ze vindt de plannen in strijd met de missie van de VARA om een zo groot mogelijk publiek te bereiken. "Een museum zet je ook neer op een druk punt", is haar veelgebruikte metafoor. "Op die manier kunnen zoveel mogelijk mensen er kennis van nemen." Zij ziet het nieuwe Net C als een museum dat in een buitenwijk is geplaatst, een cultureel getto. Alleen de mensen die er toch al heen wilden, komen daar op bezoek. Ze verzet zich bovendien tegen de invulling van Net A. Ze vraagt zich af of dat net niet te veel zal gaan lijken op het commerciële RTL4. "Zo'n net is over een paar jaar de eerste kandidaat om te verdwijnen, omdat het niet genoeg toevoegt aan het publieke aanbod."

Haar kritiek maakt haar aan de onderhandelingstafel niet populair. Ze lijkt wel progressief, maar in de praktijk voert ze de colonne aan die niets wil veranderen in Hilversum, zo is daar haar imago. Haar tegenstanders in Den Haag en Hilversum mopperen dat ze te veel wil vasthouden aan de status quo. Zij vinden haar vrees dat Net C tot een cultureel getto zal verworden een beetje overtrokken. BBC2 is toch ook geen cultureel getto?, menen zij. Zij delen bovendien haar vrees niet dat Net A te veel op RTL4 zal gaan lijken. Heeft staatssecretaris Rick van der Ploeg (Cultuur) niet als eis gesteld dat ieder net niet meer dan 25 procent amusement mag bevatten? En dat mensen, zoals Vera Keur beschrijft, 'in de loop' van populaire programma's blijven hangen bij programma's die hen minder interesseren, wordt ook zeer betwijfeld: de afstandsbediening regeert in de huiskamer. Staatssecretaris Van der Ploeg vindt haar een goede omroepvoorzitter. "Vera Keur is een plezierige vrouw die voor haar zaak vecht en dat is haar goed recht, maar het gevecht is inmiddels afgelopen. Ze moet nu haar energie stoppen in het maken van creatieve programma's. De omroepvoorzitters moeten de reorganisatie controleren, niet tegenhouden. Ikzelf hoor de laatste tijd niet meer zoveel kritiek van haar, maar als ze die nog heeft, hoop ik dat ze zich laat overtuigen. Ik geef haar de ruimte om die beweging te maken."

Intussen schieten de onderhandelingen over de nieuwe netten niet echt op. Rond Hemelvaart hadden de gesprekken al in een beslissende fase moeten verkeren, maar vorige week maakte de Raad van Bestuur van de NOS bekend dat het 17 september zal worden. Nu al wordt openlijk betwijfeld of die datum wordt gehaald.

Ze werd geboren in 1953, als Veronica Magdalena Maria, maar over die katholieke namen heeft niemand het meer, behalve dan Veronica-voorzitter Joop van der Reijden die het wel leuk vindt dat ze Veronica heet. Zelf heeft ze niets meer met haar katholieke achtergrond. "Ik kan me niet voorstellen dat mensen geloven in een wezen dat de kosmos bestuurt. Ik oriënteer me op natuurwetten en als ergens nog geen verklaring voor is, komt dat ooit vast nog wel eens."

Ze groeide op in een gezin met een tirannieke vader die de familieleden (ze heeft nog een broer en twee zussen) terroriseerde. "Zijn dreigende aanwezigheid overschaduwde elk sprankje lichtheid", zei ze in het enige persoonlijk getinte interview dat ze ooit gaf, in de Volkskrant. Ze voelde opluchting toen hij stierf op 49-jarige leeftijd, vertelde ze daar. Op haar 22ste, kort na de dood van haar vader, werd Keur ernstig ziek. Drie dagen werd gedacht aan leukemie. In de jaren die volgden is ze uitvoerig in analyse geweest, ze moest zich weer helemaal opnieuw op het leven oriënteren. De ziekte bleek geen kanker en werd overwonnen. "Ze is er sterker uitgekomen", zegt vriendin Maud Beljaars. "Soms denk je wel eens, hoe heeft ze dat toch gedaan?"

Keur verklaart haar vaders gedrag uit een gebrek aan zelfontplooiing. Hij wilde architect worden, maar voor een opleiding was nooit genoeg geld geweest. "Dat kan hele slechte dingen doen met mensen." Misschien juist wel daardoor wil ze met de programma's van de VARA het publiek een oriëntatie op de samenleving bieden en op hoe mensen zich tot die samenleving verhouden, zegt ze. Door maatschappelijke discussies aan te zwengelen, door de mensen informatie te bieden. "Ik zit hier niet voor niets. Ik beschouw de VARA als een belangrijk te koesteren erfgoed. Daar mag je best wat vechtlust aan spenderen. Mensen kijken drie uur per dag televisie, dat vormt ze. Dan heb je als publieke omroep een heel interessante functie."

Ze was als student wetswinkelier met de overtuiging dat ook psychiatrische patiënten recht hebben op deugdelijke rechtsbijstand. Daarna werkte ze voor een advocatencollectief dat ook was gestoeld op een idealistische achtergrond. In 1981 werd ze docent recht aan de School voor Journalistiek in Utrecht. Ze was altijd al ambitieus, zegt men over Vera Keur. Ze koos voor een carrière waarmee geen kinderen konden worden gecombineerd. "Ik zou me wel een alternatief leven hebben kunnen voorstellen, maar dan wel met tien kinderen - en die dan de hele dag in een dikke bestelwagen halen en brengen. Drie of vier zou ik dan te weinig vinden."

"Ze was niet het type om eeuwig docente recht te blijven", herinnert Huub Elzerman zich, van 1986 tot 1990 directeur van de School voor Journalistiek in Utrecht, thans directeur Radio Noord Holland. "Al snel ging het gerucht: 'Als de adjunctdirecteur weggaat, zal Vera mede- directeur worden'. Daar was iedereen het wel over eens."

Ook bij de VARA, waar ze in 1987 bestuurssecretaris werd, stootte ze vrij snel door naar de top. Ze ontwikkelde zich tot de rechterhand van VARA- voorzitter Marcel van Dam die kort voor haar komst met een ingrijpende reorganisatie van de VARA was begonnen. Na drie jaar was ze al mediadirecteur. Vijf jaar later kwam daar de functie van voorzitter bij.

De twee waren verschillend. Van Dam, de straatvechter, naast de meer gereserveerde, nuchtere Vera Keur, maar de twee konden het goed met elkaar vinden. Ze heeft veel aan Van Dam te danken. Hij spande zich persoonlijk in om steun te vergaren voor haar kandidatuur als zijn opvolgster. Maar wie suggerereert dat Keur haar baan aan Van Dam heeft te danken, wordt terechtgewezen. "Ik heb het zelf gedaan. Dat wil ik duidelijk hebben. Ik zit hier in de eerste plaats op grond van mijn eigen merites."

Eigenlijk is de VARA van Vera Keur nog steeds de VARA van Marcel van Dam, zeggen haar critici buiten de VARA. Zijn schaduw hangt nog altijd over de omroep, zijn gedachtegoed draagt ze uit, zijn ideeën komen nu uit haar mond. Ze doet niets meer dan op een winkel passen die door Van Dam op heel kundige wijze is gereorganiseerd en bevoorraad. Zeer grote onzin, vindt men vooral binnen de VARA. Presentatoren Jack Spijkerman en Paul Witteman vertellen dat ze zich intensief bemoeit met de evaluatie van hun programma's. En dat ze bijstelt waar ze dat nodig acht. Ze heeft haar stempel gedrukt op de programmering, zegt ook scheidend hoofd info bij de VARA Jan Nagel. Haar voorkeur voor het informatieve genre vertaalt zich in een prominente plaats in het schema voor het debatprogramma Het Lagerhuis en het consumentenprogramma Kassa! midden op de zaterdagavond; en de dagelijkse discussie in B&W. Groot amusement met presentatoren als Peter Jan Rens en Robert ten Brink zijn onder haar leiding verdwenen. Bewondering is er voor het feit dat ze toonaangevende presentatoren als Sonja Barend, Paul Witteman en Paul de Leeuw voor de VARA heeft weten te behouden in een tijd dat omroepen vechten om aansprekende gezichten. Haar dubbelfunctie van mediadirecteur en voorzitter leidt soms tot problemen. "Als je een klacht hebt over directeur Keur, kom je bij voorzitter Keur terecht", zeggen haar critici. Want Keur is verantwoordelijk voor het programmabeleid, het personeelsbeleid en het financiële beleid. Die laatste groep vindt ook dat ze te weinig delegeert en overal boven op wil zitten; het personeel siddert en beeft soms voor haar. Vera Keur is opperheerser. Ze vertoont zich zelden op de werkvloer, maar haar invloed reikt overal. Opvallend daarbij is dat ze in persoonlijk contact wordt omschreven als warm, belangstellend en betrokken, maar dat 'zodra de voordeur VARA heet, de zakelijkheid daar is', zoals voormalig hoofd amusement Frank de Jonge de mening samenvat.

Op het professionele vlak wordt ze omschreven als hard, principieel, weinig buigzaam, formalistisch en rechtlijnig. "Vera is de baas, daar is geen twijfel over", typeert ex-voorzitter Marcel van Dam. "Ze maakt zich in eerste instantie geen zorgen om haar populariteit bij het personeel", verduidelijkt Frank de Jonge. "Als het er op aankomt, kiest ze eerder voor de organisatie dan voor het persoonlijk belang van mensen. Dat knalt wel eens."

Presentatrice Astrid Joosten heeft respect voor haar. "Niet klef of zo, maar ik vind het prettig als ik trots kan zijn op mijn directeur. Maar ze kan wel dwingend zijn, soms. Dan denk ik wel eens gadverdamme, laat me nou even gaan. Ze kan zo kort door de bocht zijn dat je hoofd er soms van stuitert. Als ik dan weer buiten stond, dacht ik: 'Het is me opgelegd. Het gebeurt gewoon zoals zij het wil'." "Ze is RODA", zegt haar ex-leerling op de School voor Journalistiek Tom Egbers. "Recht op het doel af. Toen al." Vera Keur is geen fuifnummer, wordt hier en daar zelfs getypeerd als een beetje saai. "Zwierend arm in arm met een glas wijn zal je haar niet aantreffen", zegt Huub Elzerman. Haar levenspartner, publicist Theo van Stegeren, ontmoette ze op de School voor Journalistiek. Hij was ook docent. Maar van die relatie merkte je nooit wat."

Zelfs haar vrouwzijn weet ze tot een non-issue te maken. Nooit zal ze haar vrouwelijkheid aanwenden, eerder het tegendeel. "Ze is de positieve discriminatie ver voorbij", zegt Astrid Joosten. "In haar werk gedraagt ze zich eigenlijk als een man."

Aan haar capaciteiten twijfelt niemand. Zo werd er aan het begin van dit jaar driftig gehint of zij niet in de Raad van Bestuur van de NOS zou moeten gaan zitten, met financieel beleid in haar portefeuille. Haar eindstation? Burgemeester, staatssecretaris van Cultuur of minister, denkt men. "Eerst de VARA redden", zegt Paul Witteman. "En als dat niet lukt, is ze weg." "Minister president, denkt Jack Spijkerman. "Ze zou het nog kunnen ook! Maar het zou me ook niet verbazen als ze een groot bedrijf zou gaan leiden. Philips of weet ik wat." Dat is iedereen wel met hem eens.

Curriculum vitae