NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Hans Beerekamp
Lenin en Kennedy staan allebei in de top tien van de meest invloedrijke personen van deze eeuw, ook al was hun feitelijke positie als leider van een wereldmacht slechts van korte duur: Kennedy nog geen drie jaar president, Vladimir Iljitsj moest zich, na vijf jaar de Sovjet-Unie met harde hand te hebben geleid, om gezondheidsredenen terugtrekken in zijn buitenhuis in Gorki. Ook al zijn Kennedy en Lenin iconen en voorbeelden voor latere generaties geworden, uit de Britse documentaires die gisteren respectievelijk door de VRT en de VPRO werden uitgezonden leerde ik vooral hoe weinig ik over hun leven wist.

De in Lenin's Secret Files uit de Sovjet-archieven opgeduikelde documenten geven de geschiedenis niet echt een nieuwe draai, maar het is wel instructief te weten dat de Lenins hersenziekte hem deed besluiten de revolutie te vervroegen. Ook de brieven waarin hij Stalin ten sterkste afraadt als zijn opvolger en die waarin Lenins echtgenote verzoekt haar man niet te balsemen, maar te begraven naast zijn minnares Inessa Armand, zorgen op z'n minst voor interessante voetnoten.

De psychologie van de eerste moderne despoot staat in het teken van ascetisme: Lenin hield erg van schaken, schaatsen en van Beethoven, vooral de Appassionata, en van de beeldschone Frans-Russische revolutionair Inessa, maar de voortgang van de geschiedenis was belangrijker voor hem. Hij zwoer al die geneugten af en sloop door zijn werkkamer, om zichzelf niet van zijn plicht af te leiden met overbodig geluid.

Als Lenin het rolmodel was voor de totalitaire hoofdstroom van de eerste helft van de twintigste eeuw, dan was John F. Kennedy dat voor de democratie, de (seksuele) vrijheid en het hedonisme die op tweederde van dezelfde eeuw door de naoorlogse generatie luidruchtig opgeëist werden. Het eerste deel van de documentaire over JFK, die de VRT-rubriek Panorama met het oog op de dood van John Kennedy jr. alert inzette in plaats van de aanvankelijk geprogrammeerde film Hinderlaag in Mogadishu, wijst op de verlegen inborst van de senator, die president kon worden doordat hij met nieuwe medicijnen zijn rugklachten de baas werd, maar ook op zijn gevoel voor show, gevoed door bekendheid met katholieke rituelen en de Hollywood-ervaring van zijn vader. Bestaat het over Lenin beschikbare beeldmateriaal vooral uit standbeelden, schilderijen, een enkele foto en speelfilmreconstructies, Kennedy was de hoofdpersoon van een van de eerste 'direct cinema'-documentaires, Primary. De hoeveelheid beeldmateriaal over JFK is overweldigend, zelfs de beelden van zijn dood zouden een eigen leven gaan leiden.

Het verschil tussen het afzweren van Beethoven en het omarmen van Marilyn Monroe is niet alleen veertig jaar. De permanente aanwezigheid van camera's is misschien wel het belangrijkste onderscheid tussen totalitarisme en democratie, zonder dat iemand overigens zou willen beweren dat die camera's alles onthullen. De ontwikkeling van de medische technologie en het eerste live-televisiedebat door presidentskandidaten brachten Kennedy aan de macht, de beschikbaarheid van draag- en wendbare camera's droeg bij aan de machtsgreep van de verbeelding door Kennedy's navolgers.

In een compilatie uit het Polygoonarchief vertoonde de TROS gisteren een fragment uit de zomer van 1966, toen Amsterdam even brandde na de dood van de demonstrerende bouwvakker Jan Weggelaar. Het zijn ontroerend mooie beelden, niet alleen om historische redenen. De anonieme, voortreffelijke cameraman moet ze onder verre van ideale omstandigheden gedraaid hebben met een logge 35mm-camera, voor vertoning in het bioscoopjournaal. Je voelt de frictie tussen het ambacht dat hij geleerd heeft, een statische enscenering van de werkelijkheid, en het soort beelden waar de realiteit op dat moment om vroeg. Het resultaat is spannender en echter dan waar de meest geavanceerde Electronic News Gathering nu toe in staat is. Democratie is beter dan totalitarisme, maar het mooist is het ondeelbare moment van de overwinning van nieuwe vormen en gedachten.