NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De Duitse minister Joschka Fischer voert in Turkije een delicate diplomatieke missie uit. De relaties tussen beide landen zijn belast. Maar ze kunnen het zich niet permitteren gebrouilleerd te blijven.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 22 JULI. Joschka Fischer, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, is aan een delicate missie in Turkije begonnen. Tijdens zijn bezoek aan Ankara vandaag is grote diplomatieke behendigheid vereist. Fischer wil graag voor de Turken de deur naar de Europese Unie op een kier zetten. Maar welke stap zet de regering-Ecevit op het gebied van mensenrechten en democratie, waarmee Duitsland in Brussel kan aankomen?

Vast staat dat de rood-groene regering van bondskanselier Gerhard Schröder er veel aan gelegen is de ijzige betrekkingen tussen Duitsland en Turkije te verbeteren. Tussen de vorige conservatief- liberale regering van Helmut Kohl en Ankara boterde het niet meer. Na de Europese top in Luxemburg in 1997, toen Turkije buiten de deur werd gehouden, waren de anti-Europese emoties aan de Bosporus hoog opgelopen. De toenmalige regeringsleider Yilmaz wierp Kohl zelfs woordbreuk voor de voeten.

Bovendien hebben de Duitse christen-democraten de verdenking bij de Turken niet kunnen wegnemen, dat zij verzetten tegen het opnemen van een moslimland in de 'christelijke' Europese Unie. Ook al is deze suggestie, die Kohl ooit zou hebben geuit tijdens een bijeenkomst van Europese christen-democraten, door de CDU steeds met klem van de hand gewezen, Turkije voelde zich door Duitsland diep beledigd. Dat moest vooral Klaus Kinkel, Fischers voorganger op Buitenlandse Zaken, ervaren. Na diens desastreuze reis, ruim twee jaar geleden, waagde geen Duitse minister zich meer naar Ankara. De regering-Kohl deed - ondanks aandringen van Washington - nauwelijks nog moeite om de gebroken relatie te helen. Ook de rood-groene coalitie schoof een bezoek lang voor zich uit. Wel heeft de regering-Schröder van meet af aan een verzoenende toon aangeslagen in de richting van de Turkse leiders. Duitsland en Turkije, die de vriendschappelijke relatie met elkaar enkele jaren geleden nog "voorbeeldig" noemden, kunnen het zich helemaal niet permitteren langdurig gebrouilleerd te zijn. Alleen al het feit dat in Duitsland de grootste Turkse gemeenschap van Europa woont - ruim twee miljoen Turken, onder wie 500.000 Koerden inclusief 11.000 PKK-leden - vereist intensief diplomatiek verkeer. Daarnaast spelen de handelsbetrekkingen een belangrijke rol en uiteraard de positie van Turkije als NAVO-partner. Vooral wegens deze laatste strategische rol waren de Verenigde Staten bepaald niet gelukkig met de verstoorde verhouding tussen de twee belangrijke NAVO-landen. De regering-Schröder hecht niet alleen aan verbetering van de betrekkingen met Turkije. Ook hoopt zij een doorbraak te bewerkstellingen wat betreft de Turkse toetreding tot Europa. Fischers toverwoord heet Beitrittskandidatur. Volgens de Duitse regering zou Turkije deze status bij de volgende EU-top in december te Finland kunnen verwerven, mits Ankara concessies doet op het gebied van mensenrechten en democratie.

Met een 'carrot-and-stick'-politiek wil Fischer de Turkse regering duidelijk maken, dat de omgang met de Koerden in Turkije tegen wie oorlog wordt gevoerd, dient te veranderen. Dat geldt in het bijzonder ten aanzien van de ter dood veroordeelde PKK-leider Abdullah Öcalan. Krijgt deze de strop, dan kan Turkije zijn entreekaart voor Europa voorlopig vergeten. De kunst is deze boodschap aan de Turkse leiders over te brengen zonder de gastheren in Ankara te beleren, laat staan te beledigen. Bondskanselier Schröder heeft met zijn recente belofte tijdens de Europese top in Keulen zich te willen inzetten voor een "helder tijdschema" voor Turkije's kandidaat-status al een welwillend gebaar gemaakt. Maar het is niet toevallig dat Fischer vanmorgen als eerste de voorzitter van de Turkse commissie voor mensenrechten bezocht, nog voordat hij spresident Süleyman Demirel en premier Bülent Ecevit zou ontmoeten.

"De mensenrechten zijn van centrale betekenis voor de toekomstige relatie tussen Turkije en de Europese Unie", zei Fischer na afloop van het gesprek met de mensenrechtencommissie. Het groene Bondsdaglid Cem Özdemir, die Fischer vergezelt, maakte duidelijk dat afschaffing van de doodstraf en vrijheid van meningsuiting noodzakelijk zijn. De Turkse leiders zijn gewaarschuwd. Turkse kranten in Duitsland maken duidelijk dat nog menige brug moet worden geslecht. Iedere samenhang tussen het EU-lidmaatschap en het Koerdenprobleem wordt afgeschilderd als een gewiekste poging van Europa een afscheiding van de Koerdische provincies te bewerkstelligen. De in 1993 overeengekomen 'Verklaring van Kopenhagen' over de criteria waaraan EU-kandidaten moeten voldoen, spreekt echter uitsluitend van "erkenning" en , ,bescherming" van minderheden. Het is aan Fischer de Turkse regering duidelijk te maken dat dit ook geldt voor de miljoenen Koerden in Turkije. Waarnemers achten de kansen dat er in Ankara naar de groene minister wordt geluisterd, beter dan ooit.

Moldavië heeft gisteren ontkend Turkije een hoge leider van de Koerdische PKK te hebben uitgeleverd. Aanvankelijk heette het gisteren in Ankara dat de naar Turkije overgebracht Cevat Soysal in Duitsland was gearresteerd. Koerdische en Duitse woordvoerders meldden later dat Soysal al vorige week in Moldavië was aangehouden en gisteren aan de Turken is uitgeleverd. De Moldavische politie erkende dat hij in juni in de hoofdstad Chisinau aankwam en op 13 juli spoorloos verdween. Van Moldavische bemoeienis met zijn aanhouding zou geen sprake zijn.

Turkije ziet Soysalals een van de belangrijkste leiders van de PKK, verantwoordelijk voor de opleiding van PKK-terroristen in het buitenland en de organisatie van PKK-manifestaties in Europa en het Midden-Oosten. PKK-leider Öcalan, eerder dit jaar door de Turken in Kenia ontvoerd en onlangs in Turkije ter dood veroordeeld, zou tijdens een verhoor hebben toegegeven dat Soysal " de opleidingen in Roemenië heeft hervat". Soysal zat tussen 1979 en 1986 in Turkije gevangen. In 1986 week hij uit naar Duitsland, waar hij politiek asiel kreeg. Volgens Ankara is zijn betekenis voor de PKK na de aanhouding van Öcalan nog toegenomen.

( a d v e r t e n t i e s )