NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Op de boerderij leren zware criminelen wat werken en gezag is. Een harde oplossing nu een taakstraf te 'soft' wordt geacht.

Door onze redacteur MARGRIET OOSTVEEN

DEN BOSCH, 22 JULI. Hoe je een boer aan het lachen krijgt. Leen hem een zware crimineel die niet gewend is aan 12 uur lichamelijke arbeid per dag. Laat die stoere jongen eens een dode zeug versjouwen. Zie hem wit wegtrekken, hoor hem om handschoenen vragen. "Haha!", de boer komt niet meer bij. (De boerin: "Ja hoor menneke, gij krijgt wel een paar van mij.")Er was er ook een die zijn aftershave niet vaarwel kon zeggen. "Nou", had de boer de eerste dag gezegd. Hij zwaaide de staldeur open en snoof eens diep de strontlucht op. "Dat zullen de verkens lekker vinden, jongen."

Thijs (19) dealde in harddrugs, stal auto's , telde 's avonds het geld voor de grootste dealer van de stad, beroofde mensen, pleegde gewapende overvallen en ramde met auto's de pui van winkels om ze leeg te halen. En als een voorbijganger hem bekeek op een manier die Thijs niet beviel, dan sloeg hij die dus in elkaar. Samen 26 zware delicten, in nog geen jaar tijd. Dat zou een jaar of drie cel worden. Thijs zat een half jaar in voorarrest. Daarna kickte hij af van zijn speed-verslaving. Toen mocht hij 'Door Ondernemen Ervarend Leren'. Ofwel naar 'Doel', een proefproject van de Reclassering. Sinds zes weken zit hij vast op een boerderij. "Ergens" in Brabant, niemand van zijn familie of kennissen mag weten waar. Thijs is nu de knecht van boer Hans en zijn vrouw Mieke (geen achternamen, de boerderij mag niet te traceren zijn). Van half acht 's morgens tot negen uur 's avonds: werken. Vaak wordt het later, zolang hij nog te langzaam is. Het motto van boer Hans: "Zo moet het, en nie anders". Om Thijs te leren wat gezag is. Dat hij werken kan. En dat een half jaar lang.

Thijs is het type crimineel dat van minister Korthals (Justitie) geen taakstraf meer mag uitvoeren. Korthals maakte deze maand bekend dat hij een richtlijn van het openbaar ministerie wil die uitsluit dat zedendelinquenten of geweldplegers nog een taakstraf krijgen. Dat zou aan de burger niet te verkopen zijn, want taakstraffen hebben een soft imago. De Reclassering is groot geworden dankzij taakstraffen. 'Doel' zou een alternatief kunnen zijn. Een taakstraf is het niet, die zijn voor lichtere vergrijpen. 'Doel' heet "vervangende detentie" en alleen wie veroordeeld wordt tot minimaal een jaar en maximaal 2,5 jaar gevangenisstraf en niet ouder is dan 25 jaar, komt ervoor in aanmerking. Geweldplegers mogen meedoen. Zedendelinquenten zijn ook hier niet welkom, evenals brandstichters. Te riskant voor de boer en zijn gezin.

'Als je thuis bent, begint de ellende pas'

Het project is bedacht door J. van Osch en P. van der Sman van de reclassering in Den Bosch. "Voor jonge, zware criminelen had Reclassering Nederland nog geen enkel praktijkproject om ze op andere gedachten te brengen", zegt Van Osch. Inmiddels hebben 12 criminelen het Doel-project met succes afgerond en ook een baan gevonden. Eén jongen liep weg en zit nu weer vast.

De boer heeft een goedkope knecht - hij kríjgt 25 gulden per dag voor levensonderhoud. Na berichten in vaktijdschriften als De Boerderij en De Oogst stromen de aanmeldingen binnen. Want de Bedrijfshulp, een uitzendbureau voor boerenknechten, kost geld. "En dan weet je niet wat je in huis haalt", zegt boerin Mieke. Ze lacht: "Ja, nu wel." De reclassering is 24 uur per dag bereikbaar bij calamiteiten. Naast de ene wegloper werden medewerkers vooralsnog alleen opgepiept bij ongelukjes tijdens het werk. Hans en Mieke, die met Thijs hun tweede delinquent op het erf hebben, willen als varkensboeren bovendien "ook wel eens aardig overkomen op de maatschappij". Een tenger postuur in kaplaarzen. Thijs oogt als de onschuld zelf, "maar ga daar niet op af", waarschuwt hij: "Ik was ontzettend agressief." Hij kreeg een "uitstekende" opvoeding - zijn vader werkt bij de Kinderbescherming, zijn moeder is gemeenteambtenaar. Daar lag het niet aan. "Het lag aan mij. En ik schaam me nu kapot." Hij werkt nu liever de vellen van zijn handen dan dat hij de paar vrije uren die hem resten "na moet denken". Isoleer ze, is het adagium bij 'Doel'. En laat ze rigoreus met hun fouten breken. "Het werken was best klote. En je bent zo op jezelf", zegt Guus (17). "Maar dat is het goeie. Nu weet ik dat ik al die dingen van vroeger niet meer wil." Hij zat in een bende, pleegde tasjesroven en heeft 'Doel' twee weken geleden succesvol afgerond. Inmiddels heeft hij in een ziekenhuis een baan gevonden - hij rijdt er bedden. De reclassering is trots op hem.

Het paspoort wordt ingenomen. Geen voet mag de delinquent van het erf zetten. Dan gaat hij linea recta naar de gevangenis. Vijf minuten per week mag Thijs zijn moeder bellen, in het bijzijn van een reclasseringsmedewerkster. Die zoekt hem twee maal per week op. Zij neemt zijn post - geopend - mee, ze lezen samen het dagboek dat Thijs moet bijhouden en praten daarover.

'Doel' is no-nonsense. Niet kletsen, maar varkenshokken schoonspuiten. En ken je plaats. De delinquent slaapt nooit onder hetzelfde dak als de boer, maar in een container met een bed en een klein keukentje die door de reclassering op het erf wordt gezet. Alleen in de keuken mag hij komen, voor het middageten en de avondboterham. De schaarse uren buiten werktijd blijft hij in zijn container. Eén keer de waslijst met voorschriften overtreden, en de delinquent krijgt een "gele kaart". De tweede keer: rood. Dan wordt de piketofficier gebeld en kan hij de volledige straf alsnog uitzitten. Maar wie het volhoudt heeft zich een heel jaar cel bespaard. De rechtszaak wordt in de tussentijd opgeschort. Wat de delinquent na DOEL nog aan resterende celstraf boven het hoofd mocht hangen, kan in overleg met een officier van justitie worden omgezet in een voorwaardelijke straf. De rechter heeft de officier hierin tot nu toe altijd gevolgd. Het is de belangrijkste reden voor delinquenten om niet weg te lopen. Thijs: "Als het hier niet lukt, dan zal het denk ik nooit meer ergens lukken."

In september beslist de Reclassering of 'Doel' wordt voortgezet. Binnen de Reclassering is 'Doel' het duurste project. Per persoon kost het 43.000 gulden. Maar omdat een half jaar op de boerderij een heel jaar gevangenisstraf vervangt, is het relatief goedkoop. Een jaar celstraf kost ruim een ton. Het zou de kosten waard zijn als al zeker was dat 'Doel' een crimineel ook op lange termijn uit de cel houdt. Maar het project is nog te nieuw om dat te onderzoeken. En Guus zegt: "Ik heb altijd gezegd: Als je thuis bent, begint de ellende pas." Thijs werkte voor een drugsorganisatie waarvan het meestal moeilijk afscheid nemen is. Dat wordt daar, zacht uitgedrukt, niet gewaardeerd. Verwacht hij dat zijn voormalige collega's hem straks toestaan een nieuw leven op te bouwen? Thijs: "Ja maar, ík wil het toch?"

Als Guus dat hoort, lacht hij bitter. "Daar komt hij nog achter." Begin deze week wachtte zijn oude bende hem vlakbij het huis van zijn ouders op. Guus, de afvallige, is ernstig mishandeld met een stalen pijp en zit nu met een gescheurde wenkbrauw, vier hoofdwonden en een rug vol bloeduitstortingen thuis. Hij heeft voor het eerst in zijn leven aangifte gedaan. "Hier was ik al die tijd bij de boer al bang voor", zegt Guus. "Eigenlijk ben ik wel opgelucht dat het nu dan is gebeurd. Ooit komt er een einde aan en wordt alles normaal. Daar ga ik maar vanuit."

De namen van Thijs en Guus zijn op hun verzoek gewijzigd.

( a d v e r t e n t i e s )