NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

Z.C.A. LUYENDIJK
Van Francisco Franco de Bahamonde, een van de weinige dictators in het naoorlogse Europa die erin slaagden bijna veertig jaar aan de macht te blijven, zijn nog maar weinig serieuze studies verschenen. Sinds zijn dood in 1975 is Spanje vooral bezig geweest een aanvankelijk broze democratie stevig in het zadel te krijgen, daarbij geholpen door historici (Spaanse en buitenlandse) die vanaf het begin van de jaren zeventig - toen het Franco-regime op zijn einde liep - nog eens de Spaanse burgeroorlog in kaart brachten. Het resultaat was veel nieuw materiaal over de aanloop naar de oorlog en de kleine, getergde generalissimo Franco, die daar zegevierend uit tevoorschijn kwam. De Britse historicus Hugh Thomas zag zich door die grote hoeveelheid nieuwe gegevens genoodzaakt een geheel herziene editie van zijn standaardwerk The Spanish Civil War het licht te doen zien. Het resultaat van de verschillende historische studies was ook een beter inzicht voor de Spanjaarden zelf in hun eigen geschiedenis van voor de dictatuur, die veertig jaar lang zo efficiënt vertekend was door het Franco-regime.

De Spanjaarden zijn in overgrote meerderheid nog niet toe aan het bestuderen van de 36 jaar tussen het einde van de oorlog in 1939 en de dood van Franco in 1975. De feiten liggen nog te vers in het geheugen, vele hoofdrolspelers leven nog. Sommige van hen nemen vandaag de dag nog sleutelposities in, zoals Manuel Fraga Iribarne, voormalig minister onder Franco en thans erelid van de regerende politieke Partido Popular en president van de autonome regio Galicië. Geen Spanjaard wil de geest uit de fles halen die tot de desastreuze oorlog leidde. Het is dan ook niet verwonderlijk dat een buitenlander als een van de eersten zich aan een serieus portret van de generaal en zijn regime heeft gewaagd. De poging van Yvon Gerault, die vanavond door de VPRO wordt uitgezonden, moet lof worden toegeroepen voor het initiatief, maar schiet helaas tekort als serieuze poging tot reflectie over het Spanje van Franco. Gerault blijft te oppervlakkig. Hij gaat met zevenmijlslaarzen door de geschiedenis en doet daarmee geen recht aan de complexiteit van de werkelijkheid. Een voorbeeld daarvan is de verkiezing van Franco in 1936 tot opperbevelhebber en toekomstig staatshoofd door een junta van nationalistische generaals. Die verkiezing is niet vrijwel uitsluitend te danken aan de steun van Duitsland en Italië voor de generaal, zoals Gerault beweerd, maar vooral aan een gebrek aan alternatieven. De oorspronkelijke leider van de rebellerende militairen, generaal Sanjurjo, was omgekomen bij een vliegongeluk, terwijl de man de coup tot in details had beraamd - generaal Emilio Mola - niet werd vertrouwd wegens sympathieën die hij ooit jegens de republiek had gekoesterd. Dat Franco aanmerkelijke betere militaire resultaten boekte dan andere generaals, maakte zijn uitverkiezing alleen maar gemakkelijker. De interviews met familieleden van Franco en enkele tijdgenoten blijven op een enkel detail na steken in algemeenheden. Ze brengen te weinig de man tot leven. Te proeven is de angst en het ontzag die de man nog altijd oproept, en tegelijkertijd is ook de onwil voelbaar om het onderwerp aan te raken. Franco blijft in dit portret een figuur op de achtergrond, een dode man op celluloid, een klinisch object.

Franco: Spain and the Dictator, Ned.3, 23.40-0.43u.