NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Inspraakavonden slaan ze over, de straat gaan ze niet meer op. Boze burgers trekken meteen hun portemonnee.

Door ESTHER ROOZENBERG en RINSKJE KOELEWIJN

ROTTERDAM, 21 JULI. "Het is het ultieme actiemiddel", zegt de Heerlense wethouder Wil Houben (Stadsontwikkeling, VVD). Ruim vierhonderd buurtbewoners van Heerlen-Zuid zamelden maandag 850.000 gulden in voor hun zelf opgerichte stichting Civil Control. Een bejaarde doneerde 25 gulden, sommigen maakten tienduizend gulden over. Makelaarskantoor Van Vijgen verdubbelde het ingezamelde bedrag en deed namens de bewoners een bod van 3 miljoen op het politiebureau om de hoek, de locatie die de gemeente op het oog heeft voor de opvang van daklozen en verslaafden. Makelaar én buurtbewoner Jan Willem van Vijgen: "Je kan op allerlei manieren protesteren, maar zodra de gemeente het pand koopt ben je te laat. Wij zijn ze voor geweest." Actieleider Peter Graus, advocaat en buurtbewoner: "De gemeente is een onbetrouwbare gesprekspartner. Inspraak is een illusie." "Dat klopt", zegt wethouder Houben. "Die hebben ze ook niet. Buurtbewoners hebben geen inspraak als het gaat om beslissingen die op stedelijk niveau genomen moeten worden en verscheidene buurten aangaan. Wij hebben de afgelopen 15 jaar geleerd dat je als gemeente beslissingen moet durven nemen." Neem de tippelzone. In 1996 besloot de gemeente een gedoogzone aan te wijzen voor prostituees. Alleen door jarenlang protesteren en actievoeren konden omwonenden voorkomen dat de zone in hun wijk werd aangelegd. Houben: "Je kunt niet van buurtbewoners verwachten dat ze zomaar instemmen."

De Heerlenaren wachten dit keer niet op inspraakavonden, hebben geen zin in jarenlange protestacties, beginnen geen rechtszaak en wachten zeker niet op de definitieve beslissing van de gemeenteraad. Ze trekken hun portemonnee. Opkopen is volgens hen het enige middel dat de plannen van de gemeente succesvol dwarsboomt. Nu moet Heerlen de beoogde opvangruimte misschien opgeven, in elk geval gaat het politiebureau veel meer geld kosten. De gemeente biedt 2,2 miljoen voor het pand, zegt Graus, en wil niet hoger gaan dan 2,4 miljoen. Het bod van de buurtbewoners zit daar ruim boven. Volgens Graus kan de gemeente dit bod nooit benaderen, het gaat tenslotte om belastinggeld. De politie, eigenaar van het pand, is de lachende derde. Huisvestingcoördinator van de Zuid-Heerlense politie Jean Jaminon: "We mogen verkopen aan wie we willen. De gemeente heeft geen juridisch voorkeursrecht." Vijgen heeft al jaren overlast van een slaaphuis voor daklozen en verslaafden dat al langer in de buurt is gevestigd. "Junks doen hun behoefte in mijn tuin of slapen er."

Opkomst van de 'arrogante elite'

De overlast van het slaaphuis heeft de buurt altijd geaccepteerd. Deze mensen moeten ook een plaats hebben in onze samenleving, vindt makelaar Vijgen, maar nog eens tientallen verslaafden opvangen in zijn wijk, dat gaat hem te ver. "Mensen hebben veel betaald voor hun huis in deze dure buurt." De waarde van de huizen zal volgens de bewoners sterk dalen met nog een opvangcentrum erbij.

Volgens Graus hebben de bewoners zich laten inspireren door de zes Vughtenaren die vorig jaar voor 3,7 miljoen voormalig blindeninstuut De Steffenberg opkochten om te voorkomen dat er een asielzoekerscentrum in werd gevestigd. Met succes, het pand staat nog steeds leeg. Eerder probeerde een horacabaas op Vlieland een hotel op te kopen, waar de gemeente vluchtelingen in wilde huisvesten. Hij was te laat, de vluchtelingen kwamen toch.

Volgens hoogleraar sociologie Godfried Engbersen van de Erasmus Universiteit Rotterdam is zo'n opkoopactie van buurtbewoners een nieuwe en effectieve vorm van verzet. "Gemeenten beslissen soms te gemakkelijk over de hoofden van bewoners heen, voor draagvlak moeten bestuurders hun best doen. Inspraakavonden zijn er niet om te vertellen wat je hebt besloten. Nederland is zo langzamerhand een grote praatgroep, maar hoe je het wendt of keert, de burger verkeert in een ongelijke positie ten opzichte van de gemeente." Maar tegenover die arrogante gemeente, zegt hij, staat nu een arrogante elite op. "Burgers hebben tegenwoordig een sterkere fascinatie voor de eigen veiligheid en smetvrees voor onbekende en deficiënte elementen. Rijken zijn in staat hun eigen achtertuin te kopen om te voorkomen dat de rafelranden van de samenleving in hun buurt komen." De Heerlense bewoners handelen niet uit eigenbelang, zeggen ze zelf. 'Not in anyone's backyard', is hun leuze. Sinds gisteren hebben ook meelevende bewoners uit andere gemeentes geld overgemaakt naar de stichting Civil Control.

Het woningbezit is jarenlang door de overheid gestimuleerd, zegt hoogleraar politieke theorie Herman van Gunsteren van de Leidse Universiteit. "Dat heeft voordelen. Woningbezitters hebben er belang bij dat hun wijk goed functioneert. De keerzijde is, dat mensen ingrijpen zodra de gemeente hun bezit bedreigt. Dat is begrijpelijk. Een opvangcentrum in hun wijk schaadt hun economisch eigenbelang. De gemeente zou de bewoners daarvoor schadevergoeding moeten betalen."

Door deze actie laten bewoners hun stem horen, zegt Van Gunsteren. "Normaal gesproken doe je dat via de politiek. Je stemt, en dan beslist de meerderheid. " Dat democratische proces wordt nu overgeslagen. "We hebbben teveel opportunity gecrëeerd om via geld te beslissen. Dat zouden we bij moeten stellen. Rijke burgers hebben nu namelijk de illusie dat ze zonder overheid kunnen, en dat ze met zo'n actie wegkomen." Uiteindelijk moet de overheid het laatste woord hebben, vindt Van Gunsteren. "Dit soort kwesties kun je niet laten beslissen door de hoogste bieder. We hebben als samenleving besloten dat er voor iedereen plaats moet zijn. Het kan niet zo zijn dat als Nederland straks geheel in privébezit is, er tegen de zwakkeren in de samenleving wordt gezegd: vlieg weg of verdrink." Daar zijn de Heerlenaren het mee eens. Het geld dat de bewoners overhouden willen zij gebruiken voor opvang. Graus heeft een idee. Vestig de verslaafdenopvang buiten de stad en gebruik het geld om de verslaafden per taxi van en naar het centrum te vervoeren.

Vughtenaren kopen gebouw asielzoekers (30 december 1998)

( a d v e r t e n t i e s )