NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

DANA LINSSEN
Film vergeet niets. Alles wat eenmaal is gezien door het niets ontziende camera-oog blijft voor altijd gezien. Ook een film over iemand die alles vergeet, onthoudt alles. Maar zo gênant als in Hi Mam, de derde aflevering van een reeks persoonlijke documentaires van jonge programmamakers die de VPRO onder de titel Afscheid van een Tijd uitzendt, wordt het zelden. Wat de film intrigerend maakt, is de vraag naar wie die plaatsvervangende schaamte uitgaat; naar de filmende dochter die zichzelf nadrukkelijk voor de camera manoeuvreert of naar haar moeder wiens geheugen door ouderdom zo moe is geworden, dat het niet eens meer een kwestie is van zich iets niet kunnen herinneren. Ze weet de dingen eenvoudigweg niet meer. Weet niet meer dat ze ze ooit geweten heeft. Welke dag het is en of haar bezoekende dochter net arriveert of op het punt staat te vertrekken.

Fransje van Dissel wordt door haar dochter Fleur geportretteerd als een obstinate oude dame. "Doet er niet toe" en: "Dat zou ik niet weten", zijn haar favoriete uitspraken. Soms vraagt haar dochter haar iets; slecht verstaanbaar want de dochter heeft het er duidelijk moeilijk mee dat mama malende is. "Wat zeg je?" vraagt ze dan. En nog een keer. En nog een keer. Ha! Een dove oude dame! En zo wordt moeder Fransje door het ontwijkende gedrag van haar dochter een zielige oude dame. Of een vervelende oude dame, al naar gelang de film vordert.

"Ik moet er even over nadenken", zegt ze als ze het antwoord op een vraag schuldig moet blijven. Weet je nog? Die en die? Maar het gepeins waarin ze verzinkt, ziet er niet als een pijnlijk proces uit. In plaats van zich iets te herinneren, begint ze iets te vergeten: dat iemand haar een vraag heeft gesteld waarop ze het antwoord schuldig moet blijven.

Grafisch vormgever Fleur van Dissel en programmamaker Mirjam Marks hebben een extreme manier gekozen om de aftakeling van een Alzheimer patient te laten zien, namelijk - en het laat zich niet achterhalen in welke mate dat vooropgezet was - door het demasqué van de filmmakende dochter. Wie zichzelf in een documentaire als hoofdpersoon wil opvoeren, moet er altijd rekening mee houden dat het resultaat daarvan pijnlijk kan zijn. Het is dapper dat Van Dissel dat risico genomen heeft. Dapper maar ook irritant dat ze zichzelf met haar onvaste stemgeluid ten overstaan van de camera tegen haar moeder laat babbelen. Als ze het even niet meer weet zegt ze "Haaai Mam." Dat korte kittige kreetje krijgt de functie van een mantra die haar moeder moet wekken uit haar droomloze dagdromen.

In tegenstelling tot de twee eerste delen van de serie (Violist op sterk Water van Noud Holtman en In de beste Families van Hansje Quartel) is Hi Mam een zelfzuchtige ego-documentaire over de omgang met een dementerende moeder in plaats van een geobjectiveerd portret van een hoofdpersoon die op (een periode) van zijn eigen leven reflecteert. Maar hij blijft ergens op de rand van ergernis wel fascineren.

Afscheid van een Tijd: Hi Mam (Fleur van Dissel, Nederland, 1999). Zondag, Ned.3, 19.30-20.15u.