NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

HANS BEEREKAMP
Vijf Iraanse asielzoekers op de achterbank van het kleinste formaat Daihatsu wachten met spanning af of het paar Groningse bejaarden voorin, die ze hun Nederlandse opa en oma moeten noemen, zal slagen in het plaatsen van een bestelling bij een McDrive-praatpaal.

De hilarische interactie met een onzichtbare vrouwenstem vormt een hoogtepunt in de vijf eerste afleveringen uit de nieuwe twaalfdelige VPRO-reeks korte 'documentaires' Punt NL. Samenstellers Rob Smits (camera) en Britta Hosman (vaak, maar niet altijd, geluid) reisden heel Nederland af op zoek naar bizarre beelden, die het levensgevoel van deze tijd op de een of andere manier weergeven. In impressionistische portretjes van een minuut of tien maken we kennis met onbekende landgenoten: twee volgelingen van Hare Krishna prevelen mantra's in de wasserette; twee housemuziek producerende broers op een flat in Venlo krijgen het aan de stok met een pizzabezorger; een dromerige audioreparateur knutselt aan bijna antieke apparatuur.

De kennismaking met deze mensen brengt ze nauwelijks dichterbij. Eerder dan sympathie of begrip te genereren werkt de camera als een microscoop. Punt NL maakt kweekjes op een glasplaat van vreemde diersoorten, gekke gebeurtenissen, onverwachte combinaties. De mensen worden niet geïnterviewd of met de camera gevolgd; heel vaak zijn de vanaf een vast punt gedraaide beelden statisch, en wanneer Hosman de microfoon hanteert is er in het eindresultaat zelfs nauwelijks meer sprake van direct geluid. Haar geluidsband is eerder een kunstmatige ambiance van geluidsimpressies, die niet altijd terug te voeren zijn tot de in beeld geregistreerde werkelijkheid.

Het procédé van Punt NL lijkt in de verte op de impressionistische filmpjes die Ruud Monster reizend door Nederland maakte, zoals Along the Road en Periodes met Zon, maar dan vanuit een VPRO-mentaliteit, dat wil zeggen: hautain, zonder empathie, exemplarisch. De close-ups van de koffiejuffrouw bij partijcongressen, waar Berichten uit de Samenleving en Het Gat van Nederland in de jaren zeventig school mee maakten, zijn nu volledig losgezongen van hun context. De afstandelijke en verwaten visie op 'gewone mensen' is zichtbaar verwant aan de traditie van het VPRO-programma Waskracht, waar Smits en Hosman uit voortkomen.

Waar het de makers vooral aan ontbreekt is gevoel, niet alleen in het gebrek aan rapport met de mensen in beeld, zoals andere VPRO- coryfeeën als Schmidt & Doebele, Frans Bromet en Netty Rosenfeld dat wel weten op te bouwen, maar ook in de ambachtelijkheid. De montage van de filmpjes zou winnen bij de aanwezigheid van een professionele editor; nu doet de manier waarop de beelden achter elkaar gezet zijn vaak hoogst willekeurig en dus liefdeloos aan. Dat neemt niet weg dat ook op deze klinische manier van werken soms interessante resultaten behaald kunnen worden. Van Schaft tot Schaft, een aflevering uit Punt NL over een nieuwbouwwijk in Almere die aan Alex van Warmerdams De Noorderlingen doet denken, is een staaltje ready-made poëzie, dat intrigeert als vorm van abstracte kunst. Maar de effecten zijn vet en soms wel erg gemakkelijk; winkelkarretjes in pastelkleuren en close-ups van slippers met het woord 'Free' erop, zijn al te eenvoudige visuele afsteekjes om een punt mee te scoren. En dat geknutsel met de geluidsband, een gruwel voor de traditionele documentairemaker, zegt mij uiteindelijk helemaal niets.

Punt NL - 12 Observaties in Nederland, zondag, Ned.3, 21.05- 21.15u.