NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze correspondent
GLASGOW, 7 MEI. Labour, de partij van de Britse premier Blair, krijgt de meeste zetels in de nieuwe volksvertegenwoordigingen van Schotland en Wales, waarvoor gisteren verkiezingen zijn gehouden.

Dat blijkt uit voorlopige cijfers; de zetelverdeling is pas vanmiddag voltooid.

In Schotland, dat na driehonderd jaar opnieuw een eigen parlement heeft, haalt Labour ten minste 56 van de 129 zetels, maar geen absolute meerderheid. De partij zal daarom een coalitie moeten sluiten, zo goed als zeker met de Liberal Democrats (zeventien zetels). De Scottish National Party (SNP), die streeft naar een onafhankelijk Schotland, wordt met zeker 36 zetels de tweede partij, maar deed het slechter dan verwacht. De Schotse Conservatieven wonnen geen districten, maar krijgen door een nieuw kiessysteem waarschijnlijk toch achttien zetels. Donald Dewar, die nu nog het ministerie voor Schotland in Londen leidt, wordt premier van het eerste Schotse zelfbestuur.

In Wales, waar het tellen vanochtend begon, krijgt Labour mogelijk wel een absolute meerderheid in de Assemblee, maar een zetel van partijleider Alun Michael is onzeker. Plaid Cymru, die autonomie voor Wales eist, deed het onverwacht goed. De zetelverdeling in beide parlementen is afhankelijk van een berekening die stemmen op individuele kandidaten koppelt aan stemmen op een partij.

Positie van Hague minder onzeker

De verkiezingen in Schotland en Wales zijn de sluitsteen van een door Labour ingevoerde decentralisatie van de macht. De regionale verkiezingen vielen samen met de verkiezingen voor zo'n 13.000 gemeenteraadszetels in het vrijwel hele Verenigd Koninkrijk, minus Londen en Noord-Ierland. Labour verspeelde er ten minste duizend plus de macht in zeventien gemeentes, waaronder de staalstad Sheffield waar zij ruim zeventig jaar de dienst uitmaakte. De Conservatieven wonnen zeker 1.100 zetels, wat nationaal zou neerkomen op 33 procent van de stemmen, drie procent meer dan bij de laatste landelijke verkiezingen. Daarmee is de positie van William Hague als partijleider minder onzeker geworden. Omgerekend zou Labour landelijk nu 36 procent van de stemmen hebben gehaald, zeven minder dan bij de laatste verkiezingen.

'Schotland' biedt Labour nieuwe kans

Na de verkiezingen voor regionale parlementen in Schotland en Wales zal het 'Verenigd Koninkrijk' nooit meer hetzelfde zijn. Tijd voor een nieuwe politieke cultuur?

Door onze correspondent HANS STEKETEE

GLASGOW, 7 MEI. Donald Dewar, de stijve, grijze Labour-leider in Schotland, maakte bijna danspasjes, toen hij vannacht om even na drieën verscheen op de vierde verdieping van zijn partijhoofdkwartier in Glasgow om " de troepen" te bedanken. "Ik was stiekem bezorgd", bekende hij zijn campagnemedewerkers, geheel uit de plooi. "Maar dit is een geweldige nacht voor ons."

De meeste stemmen voor het eerste Schotse parlement in driehonderd jaar moesten toen nog geteld worden, maar de buit leek binnen. Labour koerste aan op een flink aantal zetels, zij het geen absolute meerderheid. Anniesland, de middenklassewijk in Glasgow die Dewar in Westminster vertegenwoordigt, had hem een paar minuten eerder met grote meerderheid ook het Schotse parlement in geholpen. Zo kan Dewar 'premier' worden van het komende zelfbestuur. En als bonus: Labours grootste rivaal, de Scottish National Party (SNP) die Schotland wil losmaken uit de Britse Unie, leek het slechter te doen dan verwacht. Die partij verspeelde enkele sleuteldistricten, waaronder het bastion Govan, een wijk in Glasgow waar door het sluiten van de laatste grote scheepswerf aan de Clyde duizenden ontslagen kunnen vallen. Schotland heeft voorlopig daarmee niet voor onafhankelijkheid gekozen.

"There shall be a Scottish parliament!", citeerde Dewar later in de nacht voor een bewogen publiek in Glasgow de eerste woorden van de vorig jaar door koningin Elizabeth getekende wet. "Het Verenigd Koninkrijk zal nooit meer hetzelfde zijn", zeiden meerdere commentatoren; in gelijke woorden maar op een toon die uiteenliep van extatisch tot tamelijk somber.

Met het parlement is de slotfase aangebroken van de zogeheten 'devolutie', het overhevelen van politieke macht uit Londen naar de regio's. Schotland en Wales kunnen voortaan zelf beslissen over de meeste zaken die hen rechtstreeks raken. Dat is democratischer, rechtvaardiger en haalt de angel uit het separatisme, zeggen pleitbezorgers van het experiment. De partij die de transformatie mogelijk maakte, krijgt in Schotland - en in Wales - nu ook de kans als eerste aan te tonen dat zo'n beperkt zelfbestuur werkt.

In dat radicaal veranderde landschap moet Dewar wel horden nemen. Als zijn partij geen kwetsbaar minderheidskabinet wil vormen, moet ze allereerst op op zoek naar een coalitiepartner - met de overlegcultuur die daarbij hoort een nouveauté in de Britse politiek sinds de Tweede Wereldoorlog.

Er is maar één serieuze kandidaat: de Liberal Democrats. Toch zullen de onderhandelingen over een 'regeerakkoord' niet eenvoudig zijn. 'LibDem'-leider Jim Wallace heeft al gezegd een hoge prijs te eisen voor zijn medewerking, zowel in ministersposten als in politieke goederen.

Een van hun eisen zou zijn dat het nieuwe Schotse bestuur het onder 'Londens Labour' ingevoerde collegegeld afschaft. Die eis lijkt simpel en alleen een kwestie van geld maar wordt een harde noot. Zo zijn er zware repercussies 'in het zuiden'; als Schotland het met veel tumult ingevoerde collegegeld afschaft, kan de regering-Blair het moeilijk in stand houden voor Engelse universiteiten.

Dewar krijgt ook te maken met vuur uit de flank. Labour-politicus Dennis Canavan, een tegenstander van premier Blair, werd in de aanloop naar de verkiezingen door een met Blair-adepten gevuld selectiepanel niet geschikt bevonden als kandidaat voor het Schotse parlement. Canavan beschuldigde zijn eigen partij daarop van "stalinisme" en besloot als onafhankelijke kandidaat mee te doen. Vannacht versloeg hij de officiële Labour-kandidaat in zijn district met grote meerderheid. Toen Dewar om commentaar werd gevraagd, was de normale zuurstand van zijn mond even helemaal terug.

Een 'Lab-Lib'-coalitie kan niet alleen krachtig tegenspel verwachten van de SNP, die het parlement als het portiek van de onafhankelijkheid beschouwt, maar ook van de Conservatieven. De voormalige tegenstanders van de devolutie hebben geen district gewonnen - zelfs partijleider David McLetchie viel buiten de boot - maar kunnen dankzij het nieuwe kiesstelsel toch op achttien zetels rekenen, waaronder een voor McLetchie.

Zij zijn op hoofdpunten 'linkser' dan die van de nationale Tories. De getormenteerde partijleider Hague probeert zijn rechterflank ervan te overtuigen dat Labour alleen kan worden bestreden met een middenweg tussen marktwerking en overheidsinvloed in het onderwijs en de gezondheidszorg. De Schotse Tories schenken al langer water bij de Thatcher-whisky. Met de zetelwinst tijdens de landelijke gemeenteraadsverkiezingen van gisteren en de Europese verkiezingen in het verschiet hebben ze reden voor optimisme.

Zie ook: Nieuwe dag voor Schotten (6 mei 1999)

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.