NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Vandaag kiezen de Schotten hun eerste eigen parlement sinds bijna drie eeuwen. 'Dageraad van de onafhankelijkheid' of een 'tweede Westminster'? Op campagne aan de westkust met Labour en de nationalisten.

Door onze correspondent HANS STEKETEE

CAMPBELTOWN, 6 MEI. Om in het nieuwe Schotse parlement te komen, moet je niet alleen iets van politiek weten. Je moet ook een vuil grommende hond durven aaien. Je moet de leeftijd van een baby op moeders arm kunnen schatten. Je moet eelt op je knokkels hebben en goed trappen kunnen lopen. Je moet urenlang kunnen glimlachen, ook tegen saaie, vervelende of boze mensen. En vóór alles moet je weten wanneer je genoeg hebt doorgevraagd of ze alsjeblieft op je willen stemmen.

Dat hebben honderden aspirant-politici de afgelopen weken geleerd tijdens hun campagne voor de eerste eigen volksvertegenwoordiging sinds bijna drie eeuwen, waarvoor Schotland vandaag stemt. In een eindeloze reeks huis-aan-huis-bezoeken naar Angelsaksische traditie hebben ze met folders, colporteursflair en soms een goed gesprek geknokt om elke kiezer in hun district.

Vandaag is hun grote dag. Als de stembussen om tien uur Nederlandse tijd vanavond worden leeggeschud en de exit polls loskomen, weten ze of hun slopende bezoeken aan verkrotte flatwoningen, villawijken, bejaardentehuizen, vissersdorpen, boerderijen, winkelcentra en afgelegen eilanden voor niets zijn geweest of niet. Maar de 129 winnaars én de verliezers van deze darwinistische afvalrace weten één ding zeker: dat de Schotten zeker weten wie ze zijn. "Ik wil dat deze mensen mij zien en me de kans geven om hún belangen in het parlement te verdedigen. En als ik het slecht doe mogen ze mij eruit schoppen; dát is democratie", zegt Duncan Hamilton, kandidaat namens de Scottish National Party (SNP) in het district Argyll, aan de westkust, en met 25 jaar de jongste parlementariër in spe.

Zijn partij, die Schotland de Unie met Engeland uit 1707 wil laten opzeggen en het parlement als "een nieuwe Schotse dageraad" beschouwt, is verzekerd van een stevige fractie, maar wordt waarschijnlijk niet de grootste. Dat zou Labour worden, de partij van de Britse premier Blair, die Schotland zijn eigen parlement heeft bezorgd. Dat gaat de bevoegdheden van het landsparlement in Westminster vergaand overnemen. Decentralisatie van de macht komt het gerezen Schotse zelfbesef tegemoet, maar tempert separatisme, zegt Labour al jaren. Schotten zijn Britten en Blair hoopt dat ze zich dat ook blijven voelen. Dat kan hij nu uitproberen.

In Argyll, het grootste van de 73 Schotse kiesdistricten, strijden de SNP'er Duncan Hamilton en Labour-kandidaat Hugh Raven. Om de tweede plaats, vermoeden ze: achter de kandidaat van de Liberal Democrats, de partij die hier twee jaar geleden ook de landelijke verkiezingen won. Maar Argyll - een ruige groep landtongen en eilanden aan de westkust ter hoogte van Glasgow - is notoir wispelturig. De afgelopen 25 jaar hebben zowel de SNP, de Conservatieven als de LibDems er gewonnen.

"Als ik in het parlement kom, is een nieuwe asfaltweg mijn eerste prioriteit", belooft de Labour-man met rode rozet op de revers aan een klagende mevrouw in een afgelegen huizenblok. "Wij zullen uw veerdienst rendabel maken met toeristen en goederentransport", belooft de SNP'er met zijn geel-zwarte rozet in een sukkelend industriestadje. Het zijn varianten op wat politici altijd en overal zeggen: "Kies mij, kies ons, alleen dan ligt uw toekomst in goede handen." [Vervolg vanpagina ] Van veraf gezien lijken er maar twee mogelijkheden voor die toekomst: uit het Verenigd Koninkrijk onder de nationalisten of erin met Labour. Die twee visies voeden al maanden het 'grote debat' in de vergaderzalen en tv-studio's van Londen, Edinburgh en Glasgow. En ook tussen de lochs en glens van Argyll is daar iets van te merken. De Labour-man verwijt de SNP'er een constitutionele vandaal te zijn. En tweehonderd kilometer verder zegt de SNP'er dat Labour de Schotse vrijheidszin in de wieg wil smoren door de bureaucratie van Westminster naar Edinburgh te verplaatsen.

Maar als je inzoomt gaat het vooral om simpele dingen: een school, een ziekenhuis, de benzineprijzen, een weg, een noodlijdend veer en wie de beste plannen heeft om de plattelandseconomie te helpen. En bij Labour en de SNP, die zichzelf allebei 'centrum-links' noemen, ontlopen die plannen elkaar niet veel.

Hamilton geldt als de "golden boy van de SNP". Hij is jurist en historicus, wereldkampioen debating en studerde politieke wetenschappen in Boston. Zijn wortels liggen in dit district, maar hij kan zijn accent aan- en uitzetten. Labour is bang voor hem, en niet alleen omdat hij zoent met een dochter van John Smith, Tony Blairs in 1994 overleden voorganger als partijleider, de volbloed-Schot die geldt als architect van de decentralisatie. Hij is messcherp en niet altijd even warm. Zijn sterkste en zwakste punt: zijn leeftijd. "De politiek heeft meer jonge mensen als u nodig", is meer dan eens te horen als je hem volgt, maar sommigen vinden hem juist te jong.

Hugh Raven is de 38-jarige zoon van een lokale familie verlichte landeigenaars. Hij propageert landhervorming en biologisch boeren, hielp een noodlijdende spoorlijn redden en werkte als consultant voor het ministerie voor Schotland in Londen. Raven is geen linkse verzetsstrijder maar een verzoener van belangen. Hij is heel erg 'New Labour' en - hoewel hij het ontkent - hard op weg naar een regeringsfunctie. Zijn sterkste wapen: hij is van de partij die vanuit Londen sinds twee jaar beloftes waarmaakt: een minimumloon, extra geld voor scholen en ziekenhuizen, meer kinderbijslag én het eigen parlement voor Schotland.

"Wij maken waar wat we beloven, ook voor Schotland", zegt hij overal. Zijn zwakke punt: een onmiskenbaar Engels jolly good kostschool- accent, dat niet in elk portiek op prijs wordt gesteld.

Geschrokken van de laatste peilingen spreekt de SNP sinds kort minder over de onafhankelijkheid alsof die morgen kan beginnen. Ze wil eerst aantonen dat Schotten hun eigen boontjes kunnen doppen en een functionerend parlement is daarvoor essentieel. Volgens Hamilton is Labour de hoofdschuldige van het "cynisme" onder politici dat kiezers afstoot. De SNP eist alleen het "recht om van mening te verschillen". Maar tussen de regels zegt hij ook dat de SNP misschien haar confronterende stijl moet bijvijlen. "Een goed idee van iemand anders, is nog steeds een goed idee", aldus Hamilton.

Hugh Raven (38) wil nog niet verder kijken dan vandaag. Hij "vecht om te winnen", maar zou "niet al te teleurgesteld" zijn bij verlies. Wat de uitkomst ook wordt, deze campagne is het begin van een comeback voor Labour, zegt hij. Want zijn partij heeft dit district decennia verwaarloosd omdat ze toch kansloos was. Bij de verwachte lage opkomst heeft hij 12.000 kiezers nodig om te winnen.

Na twee maanden fulltime campagne voeren, voelt het alsof hij ze allemaal heeft gezien.

"Ik denk nog niet verder dan 6 mei," zegt ook een uitgeputte Hamilton. Dat hoeft ook niet. Want de Schotten brengen vandaag twee stemmen uit voor de samenstelling van het parlement: één op een mens en één op een partij. Die combinatie van het first past the post-systeem met een stelsel van evenredige vertegenwoordiging naar Europees model zou rechtvaardiger zijn. Zo kan een partij die steeds net te weinig stemmen krijgt om een district te winnen toch zetels krijgen in het parlement. En op de SNP-lijst staat Hamilton ook hoog.

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.