NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Besmet bij douchen in zwembad

Vrijdag bleek dat de jaarlijkse bloemententoonstelling in Bovenkarspel, de Flora, de besmettingshaard was van de veteranenziekte. Paniek en verdriet door de dodelijke slachtoffers van 'onze Flora'.

Door onze redacteur DANIELA HOOGHIEMSTRA

GROOTEBROEK, 15 MAART. H. Spelt en zijn vrouw hadden gisterochtend een laat ontbijt. De huisarts in het West-Friese plaatsje Grootebroek, vlakbij de besmettingshaard van de veteranenziekte in Bovenkarspel, zit nog een beetje bij te komen van zijn dienst dit weekeinde. De eerste telefoontjes kwamen vrijdagmiddag iets na vijven en hielden daarna niet meer op. Spelt kreeg hulp van een arts en een assistent, maar ook met zijn drieën konden ze het maar nauwelijks aan.

In West-Friesland brak vrijdag grote paniek uit nadat op radio en televisie bekend was gemaakt dat de jaarlijkse bloemententoonstelling Flora in Bovenkarspel de besmettingsplaats was van de soms dodelijke veteranenziekte. Iedereen die dit hoorde, bij de Flora was geweest en zich niet helemaal fit voelde, greep vrijdag naar de telefoon. Ook mensen die griep hadden gehad, wilden weten of het soms veteranenziekte was geweest. Op verjaardagen, bij de benzinepomp en in de supermarkt was de epidemie, die Bovenkarspel tot dusver twee doden heeft gekost en dit weekeinde een derde slachtoffer vergde uit Delfzijl, het gesprek van de dag.

Spelt had vrijdagochtend gehoord dat er in zijn gemeente veteranenziekte was geconstateerd. Hij had net de tijd gehad om er wat vakliteratuur op na te slaan. Maar niemand had hem nog verteld dat de besmetting op de Flora had plaatsgevonden, zoals het ministerie van Volksgezondheid vrijdag te weten kwam. ,,De televisie wist dat eerder dan ik'', zegt hij. Bezoekers van de Flora die naar het nieuws van vijf uur hadden gekeken, raakten in paniek en brachten Spelt in verlegenheid. Vervolgens werd de arts in zijn deurpost overvallen door draaiende camera's van tv-stations.

Het landelijke informatienummer dat was ingesteld, werd bemand door telefonisten die bellers voor de veiligheid doorverwezen naar de huisarts. Spelt: ,,Alle artsen in West-Friesland zijn platgebeld. Het was verstandig geweest als het ministerie ons op die storm had voorbereid.''

Het kwam voor Spelt in alle drukte aan op de kunst van het beslissen. Is het pluis of is het niet pluis? Als criteria hanteerde hij dat patiënten op de Flora moesten zijn geweest, koorts moesten hebben en benauwd of verward moesten zijn. Op grond van die criteria ontdekte hij vrijdagavond nog twee nieuwe gevallen. Zodra de juiste diagnose is gesteld, is de ziekte goed te behandelen. Gewone penicilline slaat niet aan maar bij tijdige ontdekking en behandeling met het middel erythrocine is de kans op genezing groot. Nee, zeker dat hij het goed heeft gedaan, is hij niet. ,,Natuurlijk ben ik bang dat ik mensen niet heb bezocht die het toch hebben'', zegt hij. Maar tot dusver heeft hij nog geen berichten gehad van gemiste diagnoses. De kans dat er nu nog nieuwe gevallen binnenkomen acht Spelt klein omdat de incubatietijd van de ziekte, twee tot tien dagen, ruim is verstreken. De Flora sloot op 28 februari. Dienstdoend huisarts Bakker meldde gisteren dat de rust was weergekeerd.

Volgens Spelt zijn veel bezoekers van de Flora besmet geweest, zonder er veel van gemerkt te hebben. Ook de burgemeester van Stede Broec, de overkoepelende gemeente van Bovenkarspel en Grootebroek, klaagde de afgelopen week over een griepje, zo herinnert Spelt zich. Slechts een klein percentage wordt van de besmetting ernstig ziek. De samenwerkende doktoren in de omgeving zijn van plan om onder bewoners een bloedonderzoek te houden waaruit de omvang van de epidemie moet blijken. Ook het landelijke RIVM onderzoekt de epidemie. Pastoor Karregat van de katholieke kerk in Bovenkarspel memoreerde zondagochtend in zijn kerkdienst de overleden mannen van 41 en 69 jaar en zei te hopen dat degenen die nog ziek zijn, genezen. Hij bezocht de afgelopen dagen de nabestaanden. Nee, troosten kon hij nauwelijks. ,,Het enige wat je kunt doen is luisteren'', zegt hij. Door de dood van de twee heerst diepe verslagenheid in het dorp, vertelt Karregat. ,,Als kerngezonde mensen zo plotseling uit het leven worden weggetrokken, grijpt dat aan.'' De twee waren geboren en getogen in Bovenkarspel. Dat het juist de Flora moest zijn - een evenement waar veel bewoners uit Bovenkarspel bij zijn betrokken - is extra pijnlijk, zegt Karregat. ,,Het is onze Flora. Veel van de bewoners hebben er zelf gestaan met hun bloemen. Als zo'n evenement je eigen plaatsgenoten het leven kost, is dat vreselijk.''

Op 17 februari van het vorige jaar overleed de 48-jarige T. Lubberts- Herrema uit Schalkhaar aan de veteranenziekte. Haar echtgenoot wendde zich onder meer tot bedrijfsjurist A. van der Minne van de Waterleiding Maatschappij Overijssel (WMO) met de vraag of het subtropische zwembad, waar zijn vrouw de besmetting bij het douchen had opgelopen, verantwoordelijk kon worden gesteld. Van der Minne: ,,Ik antwoordde hem dat de exploitant alleen aansprakelijk is als de warmwaterinstallatie ondeugdelijk is aangelegd.'' Van der Minne zegt dat hij, naar aanleiding van de zaak-Lubberts, contact heeft gehad met de officier van justitie. ,,Het OM stelt een juridisch onderzoek in, ook op verzoek van de commissaris van de koningin in Overijssel. De vraag is daarbij of de voorschriften helder zijn. Ik denk dat er wettelijk geen honderd procent dekking is. De waterleidingwet schrijft voor dat een aantal parameters in drinkwater moet worden gecontroleerd. De legionellabacterie wordt daarbij niet expliciet genoemd. Daar is ook niet zo veel aanleiding voor, omdat het drinkwater slechts tien graden warm is. De legionellabacterie is pas gevaarlijk bij een temperatuur van dertig zestig graden. Het lijkt me verstandig dat er specifiek onderzoek wordt gedaan naar dat warmere water en de legionella.''

Volgens een woordvoerder van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordeling en Milieu (VROM) is een herziening van de waterleidingwet in voorbereiding. Deskundigen gaan volgens hem de mogelijkheid na ,,schoon, warm tapwater aan woningen aan te leveren'' om besmettingen te voorkomen.

Nieuwe test spoort bacterie sneller op

In Amsterdam gebruiken onderzoekers een nieuwe, snelle test om de bacterie Legionella pneumophila, de veroorzaker van de veteranenziekte, op te sporen

Door onze redactie wetenschappen

ROTTERDAM, 15 MAART. Het onderzoek op de afdeling medische microbiologie van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam vindt plaats vanwege de besmetting met L. pneumophila die tientallen mensen vermoedelijk hebben opgelopen tijdens een bezoek aan de West-Friese Flora in Bovenkarspel. De Amsterdamse microbiologen werden donderdagmiddag benaderd door artsen van het Westfries Gasthuis in Hoorn. Daar lagen op dat moment vier patiënten op de intensive care met een ernstige dubbelzijdige longonsteking. Na de test bleken de vier patiënten 'vermoedelijk besmet' met de legionella-bacterie. Een uitgebreidere analyse bracht aan het licht dat zij de Westfriese Flora in Bovenkarspel hadden bezocht.

De nieuwe test die de microbiologen gebruiken neemt slechts twee uur in beslag. Dat is beduidend sneller dan de traditionele bacterie-kweek, die twee tot drie dagen duurt. De test is vergelijkbaar met de moderne zwangerschapstest. ,,Je doet wat urine op een strip. Als de bacterie aanwezig is, krijgt de strip een kleurtje'', zegt AMC- onderzoeker dr. R.J. van Ketel. De test is gericht op vetachtige verbindingen in de celwand van de bacterie. Van Ketel: ,,Een nadeel van de test is dat hij maar één variant van de bacterie aantoont, het serotype 1. Maar er bestaan meerdere varianten, hoewel serotype 1 in tachtig procent van de gevallen de veroorzaker is van legionella.''

Snelle opsporing van de bacterie kan volgens Van Ketel leiden tot een betere behandeling van de ziekte. Een longontsteking wordt standaard behandeld met een breed werkend antibioticum. Maar L. pneumophila is via deze kuur slecht te bestrijden. ,,Als je binnen een paar uur weet dat het om de legionella-bacterie gaat kun je daarop je antibioticumkuur afstemmen.''

De Amsterdammers hebben de test pas twee maanden in gebruik. Hij wordt nu getoetst op zijn betrouwbaarheid. ,,Kan hij elke patiënt oppikken, dat is de vraag'', zegt Van Ketel. Inmiddels controleren de microbiologen ook patiëntenmateriaal dat afkomstig is uit andere ziekenhuizen. Om hoeveel mensen het gaat wil Van Ketel niet zeggen.

Zie ook:

Twee doden door veteranenziekte (13 maart 1999)

NRC Webpagina's
15 MAART 1999

( a d v e r t e n t i e s )

Domicilie,
voor wie zich vestigt
in het buitenland.