NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

LOLKE VAN DER HEIDE
Het is 18.30 uur. We kijken naar het tweede kanaal van de Zuid- Afrikaanse tv, SABC2. Het programma heet 'Geraas', omschreven als een 'n nuwe Afrikaanse muziekshow. Koos Kombuis treedt op. Hij zingt 'Boer in Beton', een van zijn oude hits.

De Afrikaanse taal is na jaren van gestage neergang op de televisie, bezig met een 'comeback' of zoals de puristische Afrikaner simpelweg zegt terugkeer. Dinsdag is een avondje Afrikaans, te beginnen met 'Geraas', dat met snel camerawerk en verrassende lichteffecten bepaald modern aandoet. Aansluitend volgt een halfuur Nuus (Nieuws) voorgelezen door Riaan Cruywagen. En dan is het tijd voor het hoogtepunt: Pasella, 'n opwindend en lewenslustig Afrikaans tydskriftprogram oor alles en almal. Opvallend is dat de zwarte presentatoren van Pasella een even soepel Afrikaans hanteren als hun blanke collega's. Hèt onderwerp van vanavond is een vraaggesprek met Marike de Klerk, de vrouw van de voormalige president. Het echtpaar is al maanden in het nuus door de hopeloze verliefdheid van 'F.W.' op de vrouw van een Griekse reder. Ze gaan scheiden vertelt Marike met een goed geoefende snik. Het heerlijk avondje Afrikaans wordt afgesloten met een aflevering van Hospitaal Wes Amsterdam, een nagesynchroniseerde versie van Medisch Centrum West. Afrikaans en Nederlands mogen dan familie zijn, met name in klank zijn de verschillen toch van dien aard dat vertaling noodzakelijk is. En aan ondertiteling doet Zuid-Afrika niet, welk land trouwens wel, op grote schaal, behalve Nederland.

De opleving van het Afrikaans op de Zuid-Afrikaans televisie is een erkenning van het belang van deze taal, die per slot van rekening meer geboren sprekers kent in Zuid-Afrika dan het Engels (ruwweg 6 miljoen tegen 3,5 miljoen). De Zuid-Afrikaanse televisie is ook de periode vlak na de democratisering van 1994 voorbij waarin het Afrikaans louter werd gezien als de taal van de apartheid. Dat was ooit wel zo, in de jaren zeventig en tachtig - Zuid-Afrika begon trouwens pas met televisie in 1976 - was de Suidafrikaanse Uitsaai Korporasie/ South African Broadcasting Corporation een instrument in handen van de blanke overheid. Tijdens hoorzittingen van de Waarheidscommissie over de media kwam dit eind vorig jaar pijnlijk aan het licht. Zo kwamen zwarten alleen in aanmerking voor lagere functies, terwijl blanke omroepmedewerkers het recht hadden hen af te ranselen en daar ook gebruik van maakten.

In feite kent Zuid-Afrika derhalve nog maar vier jaar vrije televisie. De nieuwe door het ANC geleide regering wilde in 1994 opnieuw het wiel uitvinden, maar een vers opgerichte onafhankelijke omroepraad kwam al gauw tot de conclusie dat dat niet efficiënt en zeer kostbaar was. Het ergste brandhout werd daarom weggekapt. Televisiemensen die niet al te opzichtig voor de apartheid waren geweest en bovendien aantoonbaar over kwaliteiten beschikten, mochten blijven. Nieuwslezer Cruywagen is o.a. afkomstig uit de oude bedeling.

Het omvormen van een propaganda-apparaat tot volwaardige tv is geen sinecure. Zuid-Afrika is een meertalige samenleving, hoe kon men recht doen aan alle elf officiële talen zonder er een soepzootje van te maken? Daarop heeft de staatstelevisie, die drie kanalen ter beschikking heeft, eigenlijk nog geen antwoord gevonden. Ondanks enkele hoopvolle pogingen tot programmatische vernieuwing hinkt het beleid hinderlijk op twee gedachten: kwaliteit versus politieke correctheid. Alle bevolkingsgroepen moeten onder met uitentreuren herhaalde motto van SABC 1: 'Simunye - we are one' tot hun recht komen. Het gevolg is een 'onkijkbaar' geheel; eigen drama-producties zijn zeldzaam, actualiteitenrubrieken geheel afwezig.

Zuid-Afrikaans tv is om het bot te zeggen eigenlijk niet om aan te zien. Van de commerciëlen moet de vernieuwing komen. Naast het inmiddels bestaande abonneestation M-Net gaf de regering onlangs het groene licht voor een nieuwe commerciële zender, die volledig zelf zijn programmering kan bepalen. Er is nog heel wat 'geraas' nodig voordat de SABC de moeite van het aanzien waard is.