NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

AMSTERDAM, 25 NOV. Het is niet van harte dat Kohnstamm de taak op zich heeft genomen. Maar de wet bepaalt nu eenmaal dat hij als staatssecretaris van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk is voor het informatie- en communicatiebeleid binnen de overheid. Dus is het millennium-probleem - het euvel dat op 1 januari 2000 alle computers met een tweecijferig datumveld op nul springen - op zijn bordje beland. ,,Merkwaardig'', noemt hij dat overigens, want de aanvankelijke veronderstelling dat het millenniumprobleem alleen in computers en software zou zitten, is achterhaald. Het grootste probleem zit hem in de 'embedded software', de mechanische chips. ,,Dus het is eigenlijk meer een productieprobleem'', zegt Kohnstamm. Maar vooruit, hij heeft al een planning gemaakt: in december aanstaande moeten de ministeries hun analyse van wat er fout kan gaan en waar, afhebben en moeten ze beginnen met het oplossen van de problemen. Eind 1998 moeten de vitale systemen zijn aangepast en de noodscenarios (,,hoe houden we Nederland warm als de electriciteit uitvalt?'') klaar zijn. Kohnstamm kan het niet vaak genoeg zeggen: hij verzorgt de planning, maar als het misgaat, moet men hém daar niet op aankijken.

Wat valt er wel onder uw verantwoordelijkheid?

,,Ik zorg dat de ministeries over de brug komen met gegevens. Als een departement mij op 1 december 1997 niet kan vertellen welke systemen een probleem kunnen opleveren, is het mijn taak om dat bekend te maken. Maar ik kan niet met 400 man neerdalen, de secretaris-generaal ontslaan en het zelf overnemen.''

Wat kan er gebeuren als er op 1 januari 2000 niets is opgelost?

,,Dat weten we niet precies. Maar het is niet uitgesloten dat de liften stoppen, de electriciteit uitvalt, de huursubsidies en de uitkeringen stoppen. Een 65-jarige kan worden opgeroepen voor de zuigelingenzorg, de intensive-care afdeling van een ziekenhuis kan uitvallen.''

Wanneer begon u te vermoeden dat het millennium-probleem een serieuze bedreiging vormt?

,,Begin 1996 kreeg ik voor het eerst ambtelijke signalen dat er zoiets was als een millennium-probleem.''

Waarom kwam u daar zo laat achter? In vakbladen wordt al jaren over het probleem geschreven.

,,Ho, ho, laten we de zaken niet omdraaien. De ministeries hebben de taak om hun eigen problemen te signaleren. Ik kreeg van mijn collegadepartementen steeds de geruststelling: 'We hebben alles onder controle'. Maar in de loop van 1996 werd het mij steeds duidelijker dat het topmanagement zich onvoldoende met het probleem bemoeide. Dus heb ik dit voorjaar een contra-expertise laten maken. Nou, daar kwam een vrij dramatisch beeld uit: noch de overheid, noch het bedrijfsleven was bezig in kaart te brengen welke systemen een probleem vormen. Toen heb ik in het kabinet alarm geslagen.''

U had ook in 1994 al kunnen beginnen met de coördinatie van dit probleem.

,,Wie zegt dat ik eerder had moeten beginnen, heeft het gelijk van de vismarkt. Hetzelfde kun je zeggen tegen Shell, tegen KPN, tegen de ziekenhuizen en tegen de software-industrie die het probleem als geen ander zag aankomen. Voor die parlementaire enquête-commissie in 2002 ben ik graag bereid te verschijnen. Maar het verwijt raakt mij niet, want ik bevind mij in het gezelschap van bijna honderd procent van de rest van de wereld. Alleen de Verenigde Staten en Engeland lopen voor op Nederland, alle andere landen zijn net zo ver als wij. Waar het om gaat, is dat ik op het moment dat dit voor de hand lag, ben begonnen om actie te ondernemen.''

Inhoeverre zijn de ministers verantwoordelijk? ,,Minister Jorritsma is verantwoordelijk voor het verkeer, maar niet voor de werking van de remmen van een auto. Het bedrijfsleven is verantwoordelijk voor zijn eigen kennis en vaardigheden. Alleen daar waar ministers directe verantwoordelijkheid dragen, zijn ze aanspreekbaar. Als de paspoorten niet meer worden gedrukt, ben ik verantwoordelijk. Als de huursubsidie niet meer wordt uitgekeerd, is staatssecretaris Tommel aanspreekbaar, als de uitkeringen aan de gemeenten stopt, moet staatssecretaris Van de Vondervoort zich verantwoorden. Maar er zijn in Nederland ook duizenden maatschappelijke organisaties waar de overheid niet over gaat. Als op 1 januari 2000 de intensive care uitvalt, is de directie van het ziekenhuis verantwoordelijk, niet minister Borst.''

Waarom is het probleem zo lang collectief genegeerd?

,,Achterstallig onderhoud repareren is een oneervolle klus. Bedrijven en overheden willen hun budget besteden aan leuke dingen, niet aan verborgen gebreken. Software-fabrikanten willen liever mooie nieuwe systemen maken dan achter achterstallig onderhoud aanzitten. De brenger van het slechte nieuws wordt vermoord. In de medische wetenschap zie je het ook: naar de ernstigste chronische ziekten wordt het minste onderzoek gedaan omdat er de minste eer aan is te behalen.''

Wat gaat de totale operatie kosten?

,,Dat weet niemand. De schattingen die circuleren zijn natte vingerwerk. Het kan 500 miljoen zijn of dertig miljard. Pas als we weten om welke systemen het gaat en hoe je het probleem moet oplossen, kunnen we de kosten ramen.''

Gaat de overheid subsidies verstrekken aan bedrijven die hun systemen moeten aanpassen?

,,Nee. Een bedrijf dat achterstallig onderhoud heeft en dat niet kan betalen, gaat failliet. Dat is nu eenmaal de consequentie van een vrije markt economie.''

Is de overheid voor de jaarwisseling 'millennium-proof'?

,,Ik hoop het. Maar zolang de inventarisatie niet af is, kan ik niks voorspellen.''

Zie ook:

'Paniek nodig voor millenniumprobleem' (NRC Handelsblad, 25 november 1997)

Vutters moeten dreigende computerramp voorkomen' (NRC Handelsblad, 15 november 1997)

Crash: schadepost van deze eeuw (NRC Handelsblad, 15 november 1997)