NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

ROTTERDAM, 15 NOV. Vliegtuigradars die uitvallen, slagbomen die niet open gaan, werkloosheidsuitkeringen die worden stopgezet, weigerende tekstverwerkers en creditcards, op hol geslagen telefoonnota's en hele fabrieken die stil komen te liggen.

Dat is het horror-scenario voor 1 januari van het jaar 2000. Er is al veel over gepraat, maar tot dusver weinig aan gedaan.

,,Het is kennelijk nog niet tot de mensen doorgedrongen hoe afhankelijk wij inmiddels zijn van computers'', zegt P. Hagedoorn van het Millennium Platform. In september is dat platform door de overheid en de werkgeversorganisatie VNO-NCW opgericht om bedrijven voor te lichten over mogelijke problemen met hun computers in het jaar 2000.

Niet dat er niets over het millenniumvraagstuk bekend was. Deskundigen waarschuwen al zeker tien jaar dat computersystemen met een twee-cijferig datumveld niet over het jaar 2000 heen kunnen rekenen (zie kader). Maar directeuren van bedrijven blijken moeilijk overtuigd te kunnen worden van de noodzaak om in te grijpen. Ook de overheid loopt zeker niet voorop in het oplossen van het probleem. Alle ministeries zijn nog bezig met de inventarisatie van het probleem. Volgens de planning van de ministerraad moet op 1 november van het volgend jaar ,,een begin worden gemaakt'' met de oplossing. Op 1 november 1999 moeten alle systemen van de overheid zijn aangepast en moeten de ,,noodscenario's'' gereed zijn. ,,Het was beter geweest als we er eerder mee waren begonnen'', geeft een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken toe. Dit departement is verantwoordelijk voor de aanpassing van de systemen van de overheid.

Een reden voor de late actie kan de man van Binnenlandse Zaken niet noemen. Een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken spreekt van ,,collectieve domheid die grote gevolgen kan hebben''. Maar hij ontkent dat de overheid verantwoordelijk is voor de late reactie. ,,Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de contracten die zij afsluiten met computerfirma's'', zegt hij.

De operatie is kostbaar. Het 'miIlennium-klaar' maken van alle computersystemen in Nederland kost naar schatting tussen de zeven en de tien miljard gulden. Het lijkt onwaarschijnlijk dat een tweecijferig datumveldje kan zorgen voor zoveel chaos. Niemand geeft bovendien graag grote extra bedragen uit aan het in stand houden van iets waarvoor al is betaald. Uit een onderzoek dat het adviesbureau PA Consulting Group bij gebrek aan belangstelling van de overheid op eigen kosten uitvoerde in april van dit jaar, bleek dat 75 procent van de leidinggevende personen bij overheden, bedrijven en non-profit-organisaties het millenniumprobleem niet kende of niet als ernstig ervoer. In het rapport staat het dringende advies om ,,het niet onderbouwde optimisme en de onwetendheid te stoppen''.

Kort daarna kondigde minister Dijkstal (Binnenlandse Zaken) de oprichting aan van het Millennium Platform dat bedrijven moet voorlichten. Het platform treedt eind november officieel naar buiten.

Volgens de woordvoerder van VNO-NCW waren banken en verzekeraars de eerste die hun systemen begonnen aan te passen. In vergelijking daarmee vindt hij het tempo van de overheid teleurstellend. ,,We hadden gehoopt dat die even snel zou reageren als de banken en de verzekeraars.'' De meeste kleine en middelgrote bedrijven beginnen volgens de woordvoerder van VNO-NCW de laatste tijd pas te beseffen wat er aan de hand is.

Sommige systemen kennen programmeertalen die al jaren niet meer worden gebruikt en waarover de deskundigheid ontbreekt. Daarom zouden gepensioneerden moeten worden opgetrommeld. Er zijn sowieso onvoldoende computerdeskundigen voorhanden om het probleem op te lossen. Uitzendbureau Randstad heeft in mei een speciale divisie informatietechnologie opgezet waar uitzendkrachten in twee maanden worden omgeschoold. Tachtig uitzendkrachten, onder wie historici, gepensioneerden en MBO'ers, zijn al aan het werk.

De KLM is sinds 1996 bezig met het controleren van duizend computersystemen. De eerste aanpassingen zijn achter de rug, maar volgens een woordvoerder is het niet uitgesloten dat een aantal toestellen op 1 januari 2000 toch aan de grond blijft. ,,Wij gaan ervan uit dat we onze eigen systemen op orde hebben, maar als we vermoeden dat de luchtverkeersleiding op sommige routes dat nog niet heeft, zullen we niet op die routes vliegen'', zegt hij. De KLM heeft voor de aanpassingen tientallen miljoenen guldens gereserveerd. Over de aansprakelijkheid is zij nog in gesprek.

Volgens J. Linnemann, advocaat bij het kantoor Kennedy Van der Laan en computerdeskundige, is het moeilijk te bepalen wie aansprakelijk is voor eventuele schade. Daarvoor zou duidelijk moeten zijn vanaf welk moment leveranciers hadden moeten weten dat zij hun computersystemen aan het jaar 2000 moesten aanpassen. Hoewel juristen het erover eens zijn dat vanaf 1993 algemeen bekend was dat er een probleem was, heeft de rechter die datum nog niet geprikt. Sommige juristen menen ook dat de datum niet voor iedereen dezelfde moet zijn: een multinational mag worden geacht eerder op de hoogte te zijn dan de slager om de hoek. Jurisprudentie op dit gebied ontbreekt nog. Linneman heeft nog geen schadeclaims gezien, zegt hij. ,,Die komen pas na 2000. Iedereen concentreert zich nu eerst op het oplossen van het probleem.''

Dat moeten ze ook doen, zegt L. Moerel, hoofd van de IT-werkroep bij het advocatenkantoor De Brauw in Amsterdam. Achteroverleunen tot je een schadevergoeding krijgt, is zeer onverstandig. Er is meer kans dat de rechter nu een vordering tot herstel van een computersysteem gelast, dan dat hij na 2000 een grote schadevergoeding oplegt. Ook de afnemer draagt vanaf het moment dat hij kon weten dat er een probleem was, verantwoordelijkheid. De leverancier heeft volgens Moerel de plicht om ook zijn onwetende klanten te waarschuwen. Als hij dat niet doet, kan hij worden beschuldigd van een onrechtmatige daad.

Computergeheugens en het jaar 2000
Door onze redacteur DANIELA HOOGHIEMSTRA
Omdat geheugenruimte in computers vroeger duur was, werd een jaartal aangegeven met de laatste twee cijfers. Een tweecijferig datumveld, dat slechts kan tellen van nul tot 99, houdt geen rekening met honderd- en duizendtallen en vat het jaar 2000 op als 1900. Voor de computer springt de datum in de nacht van 31 december 1999 op 1 januari 2000 dus terug van 1999 naar 1900.

De computer van PTT-Telecom - indien niet aangepast - zou bij een telefoongesprek in die nacht een negatieve gespreksduur van 99 jaar registreren. De klant zou dan heel veel geld tegoed hebben. De PTT is twee jaar geleden begonnen om 7.800 systemen te onderzoeken en zegt alles uiterlijk eind 1998 'millennium-klaar' te hebben.

Administratieve software is makkelijker aan te passen dan de zogeheten 'embedded software', de chips die zijn ingebouwd in productieapparatuur. Zo kan in de chip van een flessenvuller in een melkfabriek een geheugen zitten dat registreert wanneer de machine voor het laatst een onderhoudsbeurt heeft gehad. Maar als het jaartal op 00 springt, raakt dat geheugen in de war en staat de machine stil. De moeilijkheid is dat deze chips in zoveel apparaten zijn ingebouwd, dat het veel tijd kost om ze op te sporen. Eenmaal gevonden, is het bovendien niet eenvoudig om ze te ontcijferen.