NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

S e l e c t i e

FRITS ABRAHAMS
Kees Brusse's befaamde documentaire Mensen van morgen was gisteren eindelijk op de televisie te zien, zij het op een voor normale stervelingen onmogelijk uur: omstreeks middernacht.

Een weerzien na 33 jaar. Zou de film - 'een psycho-montage', zoals Brusse hem zelf een tikkeltje pretentieus aanduidde - na zoveel jaar overeind blijven? Een bange vraag voor degenen op wie de film destijds grote indruk maakte. De film stond zelfs zozeer in mijn geheugen gegrift dat ik zou zweren dat ik hem al eerder op tv een tweede keer had gezien. Maar dat kan niet het geval zijn: Brusse heeft vertoning op tv altijd tegengehouden, omdat hij zijn film er niet voor geschikt vond.

Ik heb er vannacht wéér geboeid naar zitten kijken. Het is een technisch uitstekend gemaakte film met een doordachte structuur die je als kijker goed bij de les houdt. Maar vooral als journalistiek product blijft de film overtuigen. Er zijn interessante representanten van de toenmalige jonge generatie gevonden, en ze worden (overigens onhoorbaar) met grote aandacht ondervraagd. Het levert een tijdsbeeld op van de vroege jaren zestig dat nog steeds staat als een huis.

Brusse is zijn tijd vooruit geweest. In een vorige week uitgezonden documentaire, gemaakt door zijn bewonderaar Gilles Frenken, werd Brusse voorgehouden dat zijn film lijkt op de talkshows-van-nu. Hij wierp die constatering - hoe goed bedoeld ook - nogal narrig van zich af. En terecht, want Mensen van morgen lijkt, achteraf bezien, vooral een wegbereider geweest voor de betere tv-documentaristen-van-later: mensen als Pieter Verhoeff, Cherry Duyns, Doebele en Schmidt en Wim Kayzer, wiens werk vooral qua vorm sterk aan Brusse's film herinnert.

Er is destijds veel te doen geweest over Mensen van morgen. De film moest een poosje uit de roulatie omdat de ouders van Loekie, een van de vier, vijf dragende 'personages', bezwaar hadden tegen zijn openhartigheid. Toen de film opnieuw uitkwam, was de publieke aandacht danig verflauwd. Er was ook kritiek: met name filmcriticus Jan Blokker had zich geërgerd aan 'de leugen' van de montage. Brusse wekt immers in zijn film de indruk dat de dertien jongeren in elkaars aanwezigheid geïnterviewd worden. In werkelijkheid hebben zij elkaar zelfs nooit gezien. Toen ik dat - veel later - hoorde, voelde ik me ook enigszins bedrogen, maar bij het herzien stoorde deze onnodige stijltruc me minder dan ik had verwacht. Blokker vond dat de montage het waarheidsgehalte van de uitspraken van de jongeren had aangetast. Ik heb het niet zó ervaren: de verhalen van Loekie, het hoertje, de novice, de boerendochter, de pianist et cetera werden er voor mij niet minder authentiek om.

Wél kan ik me voorstellen dat sommige geïnterviewden er zelf moeite mee hadden, zoals de novice (nu allang getrouwd!), die vorige week tegen Frenken klaagde dat het in de film ten onrechte lijkt alsof zij op het hoertje neerkijkt.

Brusse zelf lijkt een levenslang trauma aan de film overgehouden te hebben. ,,Aan de ene kant werd ik hemelhoog bejubeld'', mopperde hij, ,,maar na zoiets (hij bedoelde de moeilijkheden) was ik de slechtste man van de wereld. Het is typisch voor die tijd en - toen al - voor de journalistiek.'' Achter dat 'toen al' schemert een wereld van frustraties en wrok. ,,Film is het mooiste'', somberde Brusse. ,,Je eigen wereld maken. Jammer, ik had er graag mee doorgegaan.''

Misschien kan hij enige troost ontlenen aan de waardering van een jonge filmer als Frenken die zijn film 'een van de mooiste films van de eerste honderd jaar Nederlandse filmgeschiedenis' noemde. Een compliment dat ik graag overneem, in het besef overigens dat die Nederlandse filmgeschiedenis bepaald niet de indrukwekkendste is van het heelal.

Helaas heeft Frenken niet de consequentie getrokken uit zijn bewondering: de nodige voorzichtigheid. In plaats daarvan voelde hij zich geroepen een soort remake van Brusse's film te maken onder de titel Mensen 2000, gisteravond eveneens door de IKON uitgezonden. Het bleek een nogal structuurloos geval over de tegenwoordige jeugd, dat zich nauwelijks onderscheidde van soortgelijke sociale tv-documentaires.