NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

EEN MACHTSSTRIJD is aan de gang, een machtsstrijd over de controle van de reusachtige energievoorraden in voormalige Sovjet-republieken rondom de Kaspische Zee en in de landen die grenzen aan de Golf. Het is evenzeer een politieke als een economische strijd, met wisselende bondgenootschappen van overheden en multinationale olie- en gasconcerns. Bovendien is de strategische gevoeligheid groot: niet alleen omdat Rusland, de Europese Unie en de Verenigde Staten direct betrokken zijn, maar ook omdat zich in het Midden-Oosten permanente spanningen voordoen met Israel en daar landen liggen die in verband met hun steun aan terroristische bewegingen door de Verenigde Staten in de ban zijn gedaan.

Vorige maand trotseerde het Franse energieconcern Total de Amerikaanse D'Amato-wetgeving, die sancties in het vooruitzicht stelt van ondernemingen die zaken doen met Libië en Iran. De Europese Unie heeft zich altijd tegen de 'extraterritoriale werking' van deze en een andere Amerikaanse sanctiewet (tegen Cuba) verzet en hierover klachten ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie WTO. In de praktijk worden deze Amerikaanse sanctiedreigingen niet op de spits gedreven: een 'uiterste datum' in de onderhandelingen tussen de VS en de EU ging eergisteren ongemerkt voorbij.

DE ZAKEN in de rijke energievelden van het Midden-Oosten en de Kaspisch-Kaukasische gebieden zijn ook veel te gecompliceerd voor de een-dimensionale bedoeling van de Amerikaanse sanctiewetgeving. Buitenlandse investeringen zijn dringend gewenst om de lokale economieën op te krikken, de bevolking het uitzicht op een betere levensstandaard te bieden én om de wind van de politieke vrijheid te laten doordringen in autocratische, gesloten en soms fundamenteel-islamitische landen. Daarnaast gaat het om de erfenis van de opsplitsing van de Sovjet-Unie - landen als Kazachstan, Turkmenistan en Azerbajdzjan ontberen pijpleidingen met het buitenland die niet over Russisch grondgebied lopen. En ten slotte zijn er geopolitieke elementen in het spel: Turkije, Rusland, Iran en Irak proberen allemaal hun macht in deze regio uit te breiden.

Voor Europa en de Verenigde Staten zijn deze ontwikkelingen van belang in verband met de vrije toegang tot de energiebronnen. Daarnaast spelen de belangen van de Europese en Amerikaanse energiemultinationals en die van de internationale financiers van de olie- en gasavonturen in het Kaspisch-Iraanse gebied een rol.

Shell heeft een plan om vanuit Turkmenistan over Iraans grondgebied een gaspijpleiding aan te leggen naar Turkije; Total (Frankrijk) heeft een investering aangekondigd met Gazprom (Rusland) en Petronas (Maleisië) in een Iraans aardgasveld. De VS bevinden zich nu in een lastige situatie. Naleving van de sanctiewetgeving zou de Amerikaanse betrekkingen met Rusland en de EU schaden. Gedwongen afzijdigheid van Amerikaanse energieconcerns zou de invloed van de VS in de regio kunnen aantasten. Anderzijds vormen de VS de enige supermogendheid die in staat mag worden geacht om de expansie van terrorisme en de bewapening in het gebied rond de Golf enigszins te beteugelen.

HET GROTE SPEL heette de machtsstrijd tussen Groot-Brittannië en Rusland aan het einde van de negentiende eeuw om de controle over het Centraal-Aziatische gebied waar hun imperiale expansiebewegingen botsten. Met andere spelers, iets verder naar het westen en met andere middelen wordt aan het einde van de twintigste eeuw een nieuw Groot Spel uitgevochten.