NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  
S e l e c t i e

HANS BEEREKAMP
In zijn autobiografie A Life (1988) noemt regisseur Elia Kazan het ook door hemzelf geschreven en geproduceerde America, America (1963) zijn beste film. De Amerikaanse critici waren dat niet met Kazan eens, hoewel het zwart-wit-epos van twee uur en drie kwartier wel vier Oscarnominaties kreeg. In Europa werd daarentegen America, America begroet als het hoogtepunt van een toch al zeer succesrijk oeuvre; het is in ieder geval de meest persoonlijke film van een groot auteur, en een opmerkelijke breuk met het verleden.

De om zijn acteursregie beroemde Kazan werkte in America, America met voornamelijk onbekende leden van de Actors Studio en gaf de hoofdrol aan een niet-professionele Griekse acteur, Stathis Giallelis, die nauwelijks Engels sprak, maar wiens vader in de Burgeroorlog voor zijn ogen doodgeslagen was.

Het verhaal van America, America, gebaseerd op een eerder verschenen roman van Kazan, vertelt de odyssee van zijn eigen oom Joe, die rond de eeuwwisseling uit een klein Anatolisch dorp naar Amerika emigreerde. Een voor een liet hij de rest van de familie, behorend tot de vervolgde Griekse minderheid in Klein-Azië, naar Amerika komen, onder wie in 1913, op vierjarige leeftijd, Elia Kazanjioglou.

De ongelooflijke, maar waar gebeurde wederwaardigheden van de landverhuizer zijn koren op de molen van Turkenhaters. De vertelling begint in 1896, wanneer de eerste pogroms op Armeniërs plaatsvinden en de Grieken aan de beurt lijken te komen. Essentieel is het verraad van de hoofdpersoon aan zijn Armeense vriend, voor wie de assimilatie (alle niet-moslims dragen toch een fez) niet meer mag baten.

Verraad uit lijfsbehoud is voor Kazan net zo'n centraal thema als de verheerlijking van Amerika. Kazans leven en oeuvre zijn getekend door de steeds terugkerende schuldgevoelens over verraad; zijn collaboratie met McCarthy's communistenjagers is het bekendste voorbeeld en voer voor psychiaters.

Mede door het geraffineerde camerawerk van Haskell Wexler en de bewonderenswaardige, onderhuids melodramatische regie is America, America nog steeds een grootse, ongemakkelijk stemmende film, vervuld van woede en verdriet.

America, America (Elia Kazan, VS, 1963), ARD, 0.45-3.30u.