NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur MICHIEL VAN NIEUWSTADT
MARTLESHAM HEATH, 29 APRIL. Drie robotjes op wielen spelen tikkertje op een tafel met opstaande randen. Ze rijden rond als speelgoedauto's zonder chassis. Een gaat voorop, twee volgen. Als de robot die voorop gaat tegen een rand botst of onverwachts draait is er even verwarring. Daarna kiezen de robots een nieuwe leider die op de voet wordt gevolgd.

,,Ze communiceren ècht met elkaar'', zegt Chris Winter van het onderzoekslaboratorium van British Telecom. De robots sturen elkaar laserstralen. Een robot die een laserstraal van voren ontvangt, krijgt via een eenvoudig computerprogramma de opdracht 'volgen'. Een robot die voor zich geen laserstralen 'ziet', stippelt als leider zijn eigen pad uit. ,,De robots volgen simpele regels, maar gezamenlijk komen ze tot een ingewikkeld patroon'', zegt Winter. ,,Er ontstaat telkens een nieuwe hiërarchie volgens een eenvoudig principe.'' Winter legt uit dat de robots opdrachten uitvoeren (volgen of leiden) zonder tussenkomst van mensen. Na een verstoring van buitenaf vormen ze zelfstandig opnieuw een formatie. De robots zijn voortgekomen uit onderzoek naar een mierenkolonie waarmee British Telecom drie jaar geleden naar buiten is getreden.

Evenals de robots voert elke mier in een kolonie een eenvoudige taak uit, vertelt Winter. Als leden van een groep mieren wegvallen worden vrijvallende taken door soortgenoten overgenomen. Winter legt uit dat British Telecom software-agenten heeft gebouwd, computerprogramma's die zijn geïnspireerd op de robots en de mieren; ze kunnen zelfstandig eenvoudige taken uitvoeren.

De software-agenten worden sinds dit jaar toegepast in het beheer van een datanetwerk dat British Telecom samen met zijn Amerikaanse fusiepartner MCI heeft gebouwd in de Verenigde Staten. ,,De programma's zwerven door het net'', legt Winter uit. ,,Ze routeren gegevens die verstuurd worden en herstellen zelfstandig onderbrekingen.'' De experimenten met de robots en de mieren zijn onderdeel van onderzoek onder de veelbelovende noemer 'kunstmatig leven' waaraan British Telecom omstreeks tien procent van het jaarlijkse budget (280 miljoen Britse ponden) voor onderzoek en ontwikkeling besteedt. Volgens Peter Cochrane, hoofd fundamenteel onderzoek van de Britse telecomgigant, is kunstmatig leven één van de meest veelbelovende velden binnen het onderzoeksgebied van de neurale netwerken. Neurale netwerken zijn systemen die leren, dat wil zeggen dat ze hun handelen aanpassen afhankelijk van de vraag of dat handelen succesvol is geweest.

De robotformatie is één van de vindingen die British Telecom eerder deze maand presenteerde aan klanten en andere belangstellenden. Het bedrijf stelt zijn laboratorium (3.500 werknemers) , gevestigd te Martlesham Heath in de buurt van Ipswich, eens in de drie jaar open voor buitenstaanders.

Er is meer te zien dan robots alleen: een systeem dat personen identificeert via de iris, geavanceerde zoekmethoden voor grote gegevensbestanden en diverse netwerken waarover tekst, beeld, en geluid kunnen worden uitgewisseld. British Telecom had weinig futuristische verrassingen te bieden, de meeste vindingen kunnen binnen afzienbare termijn op de markt worden gebracht. Het leeuwendeel van het onderzoeksbudget van British Telecom wordt besteed in opdracht van de afdelingen verkoop en marketing. ,,We wilden onze klanten op deze tentoonstelling niet al te lekker maken met produkten die ze nog lang niet kunnen krijgen'', zegt Whitehead. Het is ook niet het belangrijkste streven van British Telecom zelf voorop te lopen in de ontwikkeling van nieuwe technologie, vertelt Graham Whitehead van het laboratorium. Dit is zelfs onhaalbaar, meent hij, vanwege de snelle en veelomvattende veranderingen op het raakvlak van computers en telecommunicatie. British Telecom onderzoekt en ontwikkelt in de eerste plaats uit defensieve overwegingen. ,,Wij bouwen aan een visie op de toekomst, omdat we niet door technologische ontwikkelingen verrast willen worden'', zegt Whitehead. In een vroeg stadium inzetten op een ontwikkeling acht British Telecom riskant. ,,Wij willen de toekomst niet voorspellen, we denken na over de mogelijkheden'', zegt hoofd fundamenteel onderzoek Cochrane. Op de site van het laboratorium op Internet (http://labs.bt.com) heeft hij tientallen citaten verzameld die menselijke misvattingen illustreren over vooruitgang en veranderingen ,,Wie wil er in hemelsnaam acteurs horen praten?'' zei bijvoorbeeld H. Warner (van filmstudio Warner Brothers) in de tijd van de stomme film. En platenmaatschappij Decca in 1962 over de Beatles: ,,We houden niet van de sound en gitaarmuziek is passé.''

Software moet gaan groeien als een plant

Cochrane - dromerige glimlach, twinkelende ogen - straalt een rotsvast vertrouwen uit in technologische veranderingen en de digitale revolutie. ,,Vóór het jaar 2015 zal er een computer bestaan die het menselijk brein evenaart'', poneert hij. Volgens Cochrane moet daarbij niet gedacht worden aan een samenballing van intelligentie in één supercomputer. Hij propageert een decentraal systeem. Zo'n decentrale aanpak is volgens Cochrane ook eén van de belangrijkste voordelen van het onderzoek naar kunstmatig leven.

Wat Cochrane bedoelt met kunstmatig leven wordt duidelijk in een opstelling naast die met de robots. Op een computerscherm worden een tiental kleine bijen achtervolgd door een roofdier. Als een van hen aan het roofdier ten prooi valt genereert de computer een nieuwe bij die de eigenschappen deelt van de bijen die de aanval hebben overleefd. Dit gebeurt telkens opnieuw.

,,Nieuwe generaties leren steeds beter het roofdier ontwijken'', vertelt onderzoeker Winter. ,,Na verloop van tijd vliegen de bijen steeds dichter tezamen. Net als prooidieren in de vrije natuur.'' De computersimulatie met de populatie bijen die zich evolutionair ontwikkelt is volgens Winter betrekkelijk eenvoudig te maken. Interessanter wordt het als de bijen, net als de software-agenten in het netwerk van BT/MCI een taak krijgen die zij zelfstandig moeten uitvoeren. Ze zouden bijvoorbeeld op Internet informatie kunnen opsporen. Bijen die geschikte informatie vinden, kunnen opnieuw zoeken en zich reproduceren, bijen die niet succesval zijn sterven af. De populatie bijen zal op die manier informatie aandragen die steeds beter overeenstemt met de wensen van de gebruiker. Vergelijkbare zelflerende principes wordt al toegepast in bijvoorbeeld computerprogramma's die op Internet op zoek gaan naar koopjes.