NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze redacteur JACO ALBERTS
ROTTERDAM, 31 JAN. Begin vorig jaar waren Philips en KPN nog veelbelovende nieuwkomers op de zich razendsnel ontwikkelende mediamarkt. Een jaar later is van dat imago weinig over. Beide multinationals verlaten met de staart tussen de benen allerlei activiteiten die aanvankelijk met veel bravoure waren opgezet.

De opkomst en ondergang van Sport7, waarin zowel Philips als KPN een belang van 17 procent bezit, is het meest spraakmakende voorbeeld. Maar gisteren bleek dat ook de plannen voor de introductie van digitale betaaltelevisie op losse schroeven staan. Conflicten en overspannen verwachtingen staan een doortastende alliantie tussen Philips, KPN en Nethold momenteel in de weg.

Content (informatie, programma's e.d.) gaat het helemaal maken, zo werd begin vorig jaar nog bij voortduring uitgedragen. Philips was weliswaar groot geworden door het maken van allerlei apparatuur die in de mediawereld absoluut onontbeerlijk is, zoals televisietoestellen, videorecorders en computers. Maar de marges bleven klein en het bestaan bleef onzeker. De toekomst was juist aan leveranciers van informatie, zo dachten de strategen van Philips - eigenlijk een terrein dat van oudsher bestreken werd door uitgevers. De afgelopen jaren was Philips' succesvolle uitgeefdochter Polygram al een belangrijke stut onder het wankele elektronica-imperium gebleken. Een kwart van de omzet van Philips zou in de toekomst uit software komen, beloofde voormalig topman Timmer. Een nieuwe divisie, Philips Media, moest de klus klaren.

Voor KPN gold een vergelijkbare redenering. Het voormalige staatsbedrijf beheert en exploiteert vanouds de verbindingen tussen de apparatuur die Philips en collega's leveren. Maar de liberalisering van de telecom-markt confronteert voormalig alleenheerser KPN onherroepelijk met felle concurrentie.

Nieuwe markten moeten dus worden aangeboord om klanten te behouden. Om dat werk op te knappen werd de nieuwe divisie KPN Multimedia uit de grond gestampt.

Naar verluidt zou KPN een miljard gulden investeren. Waarnemers vragen zich inmiddels af of die heroriëntatie niet wat te snel is verlopen. ,,De laatste twee drie jaar is er een enorme nervositeit geweest in de markt'', zegt Frank van den Ende, voorzitter van de sectorgroep Informatie, Communicatie en Entertainment van Moret Ernst & Young. ,,Men begon te investeren. Degenen die aan de zijlijn stonden, hebben zich vervolgens heel snel op het mediaterrein begeven omdat ze bang waren de boot te missen. Tot diep in 1996 zijn investeringen gedaan die vragen opriepen of het terug te verdienen geld wel opwoog tegen de prijzen die betaald werden.'' Als voorbeeld noemt Van den Ende Sport7, maar ook kabelnetwerken waarvoor tot 1500 gulden per aansluiting werd betaald, juist door bedrijven als KPN en Philips.

De kentering kwam even snel als de investeringen werden gedaan. Philips doet onder de nieuwe topman Boonstra hernieuwde pogingen het hoofd boven water te houden. Verliesgevende activiteiten die Philips niet snel winstgevend kan maken stoot het af. Een van de 'slachtoffers' is het belang van Philips in de kabelindustrie (gebundeld in United Philips Communications). Voor KPN geldt hetzelfde, zij het dat dit bedrijf door de politiek gedwongen is Nederlands grootste kabelexploitant Casema in de etalage te zetten. Als aanbieder van telefonie kan Casema anders niet geloofwaardig concurreren met KPN.

Ook jongere activiteiten raakten in het slop. Binnen vier maanden stond het televisiebeeld van het meer dan honderd miljoen gulden verslindende project Sport7 weer op zwart. En plannen om de kabelwereld te veroveren met digitale decoders, met tientallen televisiezenders en nieuwe diensten als winkelen via het televisiescherm, staan op sterk water. ,,Boonstra is een man van snel geld erin, en snel er weer uit. Dit komt zeker niet voor op het lijstje van zijn favoriete projecten'', zegt een betrokkene.

Zelfs met Internet-activiteiten, toch de hype van het moment, gaat het niet helemaal zoals gepland. De twee Internet-providers waarbij KPN een vinger in de pap heeft, Planet Internet en World Access, voldoen niet aan de verwachtingen en doen thans een poging te fuseren. Van de meeste andere activiteiten en deelnemingen van de mediadivisies van de multinationals wordt gewoonweg niet bekendgemaakt hoe ze draaien.

Ook organisatorisch lijkt zowel Philips Media als KPN Multimedia zich in een crisis te bevinden. Niet dat ze dit toegeven. Maar vragen om een uiteenzetting van respectievelijke strategieën in de mediasector worden steevast niet beantwoord, meestal met het argument dat er net een nieuwe directeur aan het hoofd is gekomen.

Bij Philips Media verdween de als groot mediastrateeg binnengehaalde Amerikaan Scott Marden vorig jaar al na anderhalf jaar van het toneel. Wonend en werkend in de Verenigde Staten stond hij te ver weg van de werkvloer van Philips Media, zo heette het. Zijn opvolger Richard de Lange, die tevens aan het hoofd staat van de landenorganisatie van Philips in Groot-Brittannië, heeft zich nog niet in het openbaar vertoond.

Het verhaal van KPN Multimedia is ook op dit gebied vergelijkbaar. De geestelijk vader van de divisie, Henk Kivits, stapte vorig jaar in oktober over naar Sport7 in een laatste poging de sportzender van de ondergang te redden. Hij wikkelt nu de surséance van betaling af. Twee maanden moest de divisie het doen zonder hoofd, totdat op 1 december Harry Koorstra ad interim directeur werd. Dat deze week werd bekendgemaakt dat Koorstra is toegetreden tot de directie van PTT Post belooft niet veel goeds voor de continiuïteit: ,,De heer Koorstra blijft aan totdat een opvolger voor hem is gevonden'', aldus een voorlichter van KPN.

Media-analist Van den Ende: ,,Langzamerhand is het besef doorgedrongen dat de technische ontwikkeling niet zo snel gaat als gedacht, maar vooral ook dat de bereidheid van consumenten tegenvalt om mee te gaan met de dingen die worden bedacht aan de bureaus van KPN en Philips.'' Ook de termijnen om investeringen terug te verdienen zijn volgens Van den Ende steeds langer geworden, terwijl de marketinginspanningen zijn achtergebleven.

In de VS geven topmannen in de mediasector inmiddels ruiterlijk toe dat ze hun beleid drastisch moeten aanpassen. In een opmerkelijk interview in de Wall Street Journal zei de baas van kabelgigant TCI, John Malone, onlangs dat de luchtbel maar eens moest worden doorgeprikt. Hij noemde de geplande media-investeringen van zijn bedrijf te ambitieus, over hyped, en onmogelijk volgens schema uit te voeren. Dergelijke ontboezemingen laten in Nederland nog op zich wachten. Bestuursvoorzitter Wim Dik zei in reactie op de verliezen die op Sport7 werden geleden dat het achterwiel van zijn fiets ook wel eens aanloopt.