Heeft Wolton gelijk? Of juist niet? Mail uw reactie naar: tegenspraak@nrc.nl

Gesprek met socioloog Dominique Wolton: Communicatie is ons lot

Door Raymond van den Boogaard
Dat de groeiende mogelijkheid tot individualisering via thema-televisie en internet als een vooruitgang wordt beschouwd, vindt de Franse socioloog Dominique Wolton een gevaarlijke ontwikkeling. ,,Zijn radio en televisie niet zo'n beetje de laatste bindmiddelen in een samenleving die verder wordt gekenmerkt door massaal individualisme?''

Zo'n vijftig jaar nu al leeft Europa met het medium televisie, maar intellectuele analyse van dit fenomeen, en wat er op televisie te zien is, moet je nog steeds met een lantaarntje zoeken. ,,Intellectuelen hebben televisie lang miskend, ze beschouwden het als een medium dat hun eigen positie in de sa menleving bedreigde'', stelt de Franse socioloog Dominique Wolton (51), onderzoeker op het gebied van communicatie. ,,Voor de politici geldt eigenlijk hetzelfde: zij hebben zo'n harde dobber gehad zich aan te passen aan de eisen die televisie stelt, dat hun hoofd zelden naar verdergaand onderzoek staat. En degenen die bij de televisie werken - of bij de radio, dat andere massamedium dat in onze eeuw het leven heeft veranderd - houden alhelemaal niet van sociologische, his torische of politieke analyse van hun werk. Het is een beroepsgroep dieover het algemeen van mening is dat zij - en zij alleen - verstand heeftvan communicatie via radio en televisie''.

Een merkwaardige toestand die maakt dat, in Nederland niet anders dan in Frankrijk, diepgravende, leesbare studies over televisie met een lantaarntje te zoeken zijn. ,,Een gevaarlijke toestand'', meent Wolton, gezeten in een piepklein kantoortje aan de Parijse Boulevard St. Michel waar hij zijn boeken pleegt te schrijven. ,,Terwijl radio en televisie door de diverse elites die ik noemde zijn miskend en veronachtzaamd, ja soms zelfs met een zekere vijandigheid zijn bejegend, omhelzen zij nu wel plotseling en kritiekloos de zogenaamde "nieuwe media', als thema-televisie of internet. Die zouden veel meer "individueel' zijn dan de oude massamedia, en de veronderstelde passiviteit van de huidige consument van radio en televisie doorbreken. ,,Maar heeft onze samenleving werkelijk meer behoefte aan een bevestiging van het individualisme? Is het niet eerder zo dat de bestaande, generalistische media die zich op een breed publiek richten, zo'n beetje delaatste instrumenten van sociale cohesie zijn, bindmiddelen in eensamenleving die verder wordt gekenmerkt door massaal individualisme? Nu is het nog zo dat, ook al hebt u uw buurman nognooit gesproken, u toch vermoedelijk op de televisie dezelfde film, dezelfde nieuwsuitzending, dezelfde voetbalwedstrijd hebt bekeken. ,,Wat blijft daarvan nog over, als iedereen nog alleen naar thema-televisiekanalen kijkt, die perfect aansluiten bij zijn eigen individuele voorkeuren?'' zegt Wolton.

Hij verwijst naar de in Frankrijk bij tientallen opgerichte thema-televisiezenders via kabel of satelliet. Die hebben inmiddels bij degenen die ze kunnen ontvangen een derde afgenomen van de kijktijd die vroeger werd besteed aan de grote landelijke, publieke en commerciÎle televisiezenders. ,,Familie, religie, vaderland - ze zijn als factoren van sociale cohesie eigenlijk allemaal verdwenen. En nu dreigt de generalistische televisie, een van de laatste ervaringen die alle inwoners van Frankrijk nog gemeen hebben, dezelfde kant op te gaan,'' zegt Wolton. ,,Een segmentering van de markt is op zich geen ongewoon verschijnsel, het is alleen onzin om die ontwikkeling als een vooruitgang voor te stellen, en dom en gevaarlijk om bijvoorbeeld die vertrouwde, op een algemeen publiek gerichte televisiestations te beschouwen als iets wat wel op de mestvaalt kan.''