In Europa zal het niet anders zijn, voorspelt Wolton. Net zoals de technici van de communicatie geloofd worden, die voorspellen dat door de toegenomen uitwisseling van boodschappen meer begrip tussen de mensen zal ontstaan, zo worden ook de technocraten achter de euro geloofd, die er gemakshalve van uitgaan dat een monetaire eenwording op den duur wel zal leiden tot een politieke en culturele eenwording in Europa.

,,Maar dat lijkt me een grote vergissing. Kunt u uit elk van de vijftien landen van de Europese Unie één grote figuur uit de geschiedenis en één kardinaal historisch feit noemen? Ik niet. Maar ik kan me met u niet werkelijk verstaan als ik niet weet wat sinds de tiende eeuw uw historische verbeelding heeft gestructureerd, of zonder kennis van de Nederlandse symboliek. De volkeren van Europa hebben hun eenwording tot nu toe braaf over zichheen laten komen. Maar ook braaf heid leidt niet tot onderling begrip, daar zijn andere dingen voor nodig, een gemeenschappelijke utopie bij voorbeeld.'' ,,Het is het "waarom' van communicatie, dat mij obsedeert'', zegt Wolton. ,,De voornaamste uitdaging waarvoor elke maatschappij zich gesteld ziet, is hoe met de ander samen te leven. Dat iedereen zich individueel kan uitdrukken of boodschappen kan uitzenden draagt, anders dan vaak wordt aangenomen, tot de mogelijk heid van samenleving niet bij. Want het is niet voldoende dat ik u vraag om te luisteren. U moet ook daadwerke lijk naar mij luisteren, wil er van contact sprake zijn. En tien tegen een dat u mij niet begrijpt, uw belangstelling verliest of gewoon niet luistert. ,,Communicatie is een moeizaam proces. Het kost tijd, het gaat eigenlijk zelden goed, het is moeilijker dan zwijgen, en toch is het ons lot.''

Het alternatief, meent Wolton, is de volstrekte individualisering en daarmee de sociale strijd van allen tegen allen. Wie dat wil, moet vooral de hegemonie van de nieuwe media preken.

Dominique Wolton: Penser la communication. Uitg. Flammarion, 407 blz. FF 135,-