Dossier Referendum

Nieuws

Voorgeschiedenis
en de belangrijkste punten

Achtergrond

Tijdsbalk

VVD senator houdt referendum tegen

Door onze politieke redactie
DEN HAAG, 19 MEI. De val van het tweede kabinet-Kok lijkt onafwendbaar, nadat VVD-senator Wiegel vannacht in de Eerste Kamer aanvaarding van het correctief referendum blokkeerde. Vanmorgen is het kabinet voor crisisberaad bijeen gekomen.

D66-leider De Graaf bleef er ook vannacht bij dat de verwerping van het referendumvoorstel door toedoen van de VVD zal leiden tot het aftreden van de D66-bewindslieden.

VVD-senator Wiegel stemde, ondanks een klemmend beroep van premier Kok, tegen een grondwetsherziening waardoor deze niet de vereiste tweederde meerderheid van vijftig zetels behaalde. Aan het begin van de middag was nog onduidelijk of het kabinet als geheel zijn ontslag zal aanbieden. De kans op de vorming van een coalitie van PvdA en VVD wordt klein geacht, omdat deze partijen in de volgende week te kiezen Eerste Kamer geen meerderheid hebben.

D66-leider De Graaf voerde vanmorgen, voorafgaand aan het kabinetsberaad, overleg met de bewindslieden van D66 en senaatsfractieleider Schuyer over de positie die de ministers Borst, Apotheker en Van Boxtel in het kabinetsberaad zouden innemen. D66- leider De Graaf toonde zich "buitengewoon teleurgesteld" over de uitkomst van het referendumdebat. Hij kondigde vorige week aan dat D66 niet zou accepteren dat het referendumvoorstel door toedoen van VVD- senatoren zou sneuvelen.

Aan het einde van de ochtend kwamen ook de meeste Tweede-Kamerfracties bijeen. Het beraad van de D66-fractie werd bijgewoond door oud-leider Van Mierlo. Premier Kok zei vannacht dat afwijzing van de grondwetswijzing "de ruimte voor het kabinet om zijn werk voor te zetten ernstig zou aantasten". Hij deed een klemmend beroep op de senatoren van de VVD alsnog in te stemmen met het kabinetsvoorstel. Een rechtstreekse dreiging met kabinetscrisis sprak hij niet uit.

De VVD-top oefende in de loop van de avond nog zware druk uit op de vijf senatoren die niet wilden instemmen met het voorstel. Na verschillende schorsingen gaven vier senatoren in de allerlaatste fase van het debat hun verzet op. Alleen VVD-senator Wiegel, voormalig leider en ere-lid van de VVD, weigerde akkoord te gaan. Hij beriep zich erop dat hij altijd tegenstander is geweest van de invoering van een vorm van volksraadpleging.

De VVD-top hield er van meet af aan rekening mee dat het referendumvoorstel door het verzet in eigen gelederen niet de vereiste steun zou krijgen. Partijleider Dijkstal zag zelf geen kans de bezwaarden te overtuigen en had uiteindelijk de hulp van premier Kok nodig om een ultiem beroep op de VVD-senatoren te doen.

VVD-leider Dijkstal zei vanmorgen dat het kabinet wat hem betreft niet hoeft af te treden. Hij noemde het "teleurstellend" dat het referendum is gesneuveld door toedoen van een VVD-senator maar wilde daarvoor zijn partijgenoot Wiegel niet persoonlijk de schuld geven. "Een grondwetswijziging is een zwaarwichtige kwestie, waarbij persoonlijke zwaarwichtige redenen nu eenmaal een rol kunnen spelen". Wel zei hij dat het "voor mij persoonlijk zeer jammer is dat ik niet alle vijf de senatoren heb kunnen overtuigen". PvdA-fractieleider Melkert zei "zeer verbitterd" te zijn dat het "niet iedereen is gelukt het hoofd koel te houden". CDA-leider De Hoop Scheffer verwachtte dat er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven en zei dat het CDA , ,klaar staat" om mee te regeren. GroenLinks-leider Rosenmöller bestempelde het tegenstemmen van Wiegel als "een nederlaag voor Dijkstal".

De behandeling van het enqueterapport over de Bijlmerramp heeft door de ontstane politieke crisis aan betekenis verloren. De Tweede Kamer begon gisteren onder geringe belangstelling aan het debat met de commissie.