Dossier Referendum

Nieuws

Voorgeschiedenis
en de belangrijkste punten

Achtergrond

Tijdsbalk

Gesprek met Eerste-Kamerlid Marten Bierman

Bij de stemming over het referendum, volgende week dinsdag in de Eerste Kamer, telt iedere stem, zeker ook die van senator Bierman. Hij houdt de spanning er nog even in.

Door onze redacteur GIJSBERT VAN ES
Collega-senatoren betichten hem van politiek opportunisme. De stem van Eerste-Kamerlid ir. Marten Bierman (59) is onmisbaar om de grondwetswijziging voor invoering van het correctief wetgevingsreferendum volgende week aan een vereiste tweederde meerderheid in de senaat te helpen. Bierman, senator voor De Groenen en een aantal provinciale partijen, zou er van alles met de haren bij slepen om zijn sleutelpositie maximaal te benutten. De senator haalt zijn schouders op. ,,Ik zit in m'n eentje in de Eerste Kamer'', zegt hij. ,,Normaal gesproken kan ik alleen mijn mening geven en vervolgens gebeurt er meestal niet zo veel. Nu wordt er expliciet naar mijn mening gevraagd: door ministers, collegasenatoren, media. Die kans zou niemand laten lopen, toch?''

Wat wordt het volgende week dinsdag, voor of tegen?
,,Ik weet het echt nog niet. In principe ben ik voor zo'n correctief referendum. In 1971 heb ik de Vereniging tot Behoud van het IJsselmeer opgericht om de Markerwaard en de tweede nationale luchthaven tegen te houden. Dus het zou raar zijn als ik nu opeens tegenstander was van burgeractie om overheden te corrigeren.''

Noem uw prijs.
,,Er zitten nog veel te veel vaagheden in dit referendumplan. Er moeten duidelijke regels komen voor een juiste, niet-tendentieuze vraagstelling. Er moeten regels komen voor correcte, objectieve overheidsvoorlichting. Het probleem bij een corrigerend referendum is dat het moet worden georganiseerd door diezelfde overheid die zichzelf eventueel moet laten corrigeren door de burgers. Het referendum in Amsterdam over de nieuwe wijk IJburg heeft laten zien hoe dat in de praktijk kan werken. De gemeente heeft gemanipuleerd tot en met om de uitslag van dat referendum te beïnvloeden. Vogelnestjes werden tegenover woningen voor daklozen gesteld. Burgers zijn kansloos als een gemeentebestuur op zo'n manier argumenten ridiculiseert.''

Dat is in z'n algemeenheid een bezwaar tegen een referendum: simplificatie, vergroving van argumenten en besluitvorming, manipulatie, ‘nietes-welles'.
,,Daarom moet er in Nederland een onafhankelijke Referendumkamer komen met duidelijk omschreven taken en bevoegdheden: een Hoog College van Staat, zoals de Raad van State en de Algemene Rekenkamer. Het kabinet heeft nog steeds niet duidelijk gemaakt hoe het toezicht op een correct verloop van referenda wordt georganiseerd.''

Een Referendumkamer: zal die in staat zijn de negatieve bijwerkingen van een referendum te neutraliseren?
,,Kijk, dat referendum komt er toch. Nederland is internationaal gezien echt een eiland. Vrijwel alle landen om ons heen kennen dat instrument. De trend is dat burgers meer zeggenschap willen dan eenmaal in de vier jaar stemmen en verder braaf zwijgen. Die ontwikkeling houden wij in Nederland echt niet buiten de deur. Dus laten we het referendum dan vooral goed regelen in plaats van achterhoedegevechten voeren en slappe compromissen bakken.''

Maar als u volgende week tegen stemt, is de kans op invoering van het referendum weer voor jaren verkeken.
,,Dat is mijn dilemma. Moet ik nu akkoord gaan met zo'n halfbakken referendum? Of moet ik hopen dat een volgend kabinet met een beter voorstel komt?''

Welk volgende kabinet? Paars-III zal niet snel geformeerd worden. Een kabinet met het CDA zal niet snel met een steviger referendum komen.
,,Vandaar dat ik pas dinsdag bij de stemmingen de balans zal kunnen opmaken. Het kabinet zal duidelijk moeten maken dat het referendum echt iets voorstelt.''

Die duidelijkheid zult u niet krijgen. VVD-senatoren willen het referendum juist verder uitkleden. En hun stem telt veel zwaarder.
,,Als de VVD erin slaagt het referendum op lokaal niveau nog verder te knevelen, dan is die partij indirect verantwoordelijk voor mijn tegenstem. Dat zou D66 te denken moeten geven.''

Eerder heeft u als eis geformuleerd: het kabinet moet de ‘stoomwals' van de gemeentelijke herindeling tot stilstand brengen. Wat heeft dat met het referendum te maken?
,,Die enorm hoge drempels bij het referendum, met al die handtekeningen en dat minimaal verplichte percentage vóórstemmen, zijn op landelijk niveau en in grote steden niet of nauwelijks te nemen. In kleinere gemeenten zou dat probleem relatief gezien veel minder groot zijn. Herindeling maakt de drempels weer onneembaar. Op die manier hoop ik binnen te halen dat het referendum in kleinere gemeenten nog iets voorstelt.''

Het wordt tegen, dinsdag?
,,Misschien. Misschien ook niet.''