| |
 afleveringen HET MOOIE SPEL WERELDBEKER NEDERLANDSE SELECTIE ORGANISATIE HOTELS BEGELEIDERS BAL SPONSORS ZUID-AFRIKA SHIRTS TRAINER KEEPER PORTRETTEN HISTORIE TV & RADIO BOEKEN GRAFIEKEN LINKS  |
Historie
Jaap Bloembergen
Ter gelegenheid van zijn honderdjarige onafhankelijkheid mocht Uruguay het eerste WK organiseren. Dit toernooi telde dertien deelnemers, waarvan vier uit Europa. Vooraanstaande voetbalnaties als Italië en Engeland zagen niets in een toernooi op vreemde bodem. Ook de Nederlandse spelers vreesden de lange bootreis naar Montevideo. België, Roemenië en Frankrijk voeren gezamenlijk over de oceaan op het stoomschip Conte Verde. De reis duurde drie weken. De Belgische arbiter Langenus werd tijdens de finale tussen Uruguay en Argentinië geflankeerd door twee grensrechters en twee lijfwachten. De Argentijnen konden de nederlaag in de bikkelharde finale moeilijk verkroppen. In Buenos Aires werd het consulaat van Uruguay in brand gestoken. Uruguay steunde op het luidruchtige publiek en het schitterende spel van Andrade, de 'Zwarte Parel'. Hij was de enige zwarte voetballer en viel op door zijn atletische bewegingen. Andrade dankte de souplesse aan zijn jeugd op de boerderij. Hij had jarenlang achter kippen aangerend. Andrade voetbalde in zijn nadagen ook in Europa. De carnavalsmuzikant werd in die tijd regelmatig in de buurt van het Parijse Place Pigalle gesignaleerd. Onder toeziend oog van Mussolini en met behulp van drie Uruguyaanse migranten (Oriundo's) behaalde Italië een sportieve en morele overwinning. Twee jaar voor de Olympische Spelen van Hitler in Berlijn propageerde Mussolini een volksfeest in zijn achtertuin. De meeste Europese landen kwamen keurig opdraven. Uruguay ontbrak uit rancune tegenover de thuisblijvers van 1930. De Italianen speelden in de geest van Mussolini, met de mouwen opgestroopt en recht op het doel af. In de kwartfinale ontaardde het duel tussen Italië en Spanje in een veldslag. Na het gelijkspel moest een tweede wedstrijd de beslissing brengen. Italië miste vier geblesseerde spelers, Spanje telde zeven blessures. Oranje werd in Milaan uitgeschakeld, hoewel het supporterslied We gaan naar Rome anders suggereerde. Doelman Van der Meulen, in het dagelijks leven kinderarts, wekte op het trainingskamp aan het Comomeer de jaloezie van zijn medespelers. Hij had als enige zijn echtgenote meegenomen. Van der Meulen werd tegen Zwitserland verrast door een stuiterbal van grote afstand. Het vorige WK in Frankrijk speelde zich af in de schaduw van politiek strijdgewoel. Hitler verbood het door hem geannexeerde Oostenrijk deel te nemen. De Duitse ploeg kon daardoor een aantal gerenommeerde Oostenrijkers opstellen. De Spaanse voetballers ontbraken wegens de Burgeroorlog in eigen land. Nederland speelde in het snikhete Le Havre zonder professional Bakhuys. Brazilië maakte indruk met aanvaller Leonidas, de 'Zwarte Diamant'. Hij kreeg een waarschuwing toen hij het verregende kwartfinaleduel tegen Polen op blote voeten wilde uitspelen. Vóór de hoosbui had hij al vier keer gescoord, met zijn rechterschoen. In de halve finale werd Leonidas gespaard voor de finale, maar deze arrogantie werd bondscoach Pimenta fataal. Italië won. De Italiaanse spelers kregen bij thuiskomst een groots eerbetoon van Mussolini, die plotseling veel belangstelling voor voetbal aan de dag legde. In Brazilië had de bouw van het Maracana-stadion voor een ware voetbalkoorts gezorgd. Het betonnen complex in Rio de Janeiro bood plaats aan 200.000 toeschouwers. Maracana was in 1950 het toneel van een bloedstollend slotduel tussen Brazilië en Uruguay. ,,We vormden een ketting en begonnen te bidden'', zo verwoordde Uruguyaanse doelman Maspoli de angstaanjagende sfeer. Maar de Brazilianen wisten zich nog minder raad met de emotionele taferelen op de tribunes. Ze bleven na de nederlaag als verdwaasd op het gras liggen. Het volk was in rouw gedompeld. Vier toeschouwers vonden de dood in het stadion; twee door zelfmoord, twee door een hartaanval. De Braziliaanse officials 'vergaten' de beker uit te reiken aan de Uruguyaanse aanvoerder Schiaffino. Na een affaire met de echtgenote van een minister nam hij jaren later de wijk naar Italië, waar hij furore zou maken bij AC Milan. De Uruguyaanse bondscoach Lopez, de 'Schoonmaker van Maracana', werd in de adelstand verheven. In Zwitserland voltrok het spektakel zich binnen de lijnen, met een recordaantal doelpunten en een fantastisch spelend Hongaars elftal. Onder leiding van Puskas, Boszik en Hidegkuti hadden de Magical Maygars in 1953 een voetbaldemonstratie gegeven op Wembley. Nog nooit waren de Engelsen in eigen land zo vernederd: 3-6. Puskas was de onnavolgbare dribbelaar, Hidegkuti het geheime wapen. Hij liet zich veelvuldig terugzakken naar het middenveld. Hongarije was favoriet, maar onderschatte de Duitse Kampfgeist. De Duitsers hadden in de voorronde nog met 8-3 verloren van Hongarije, dat in die wedstrijd Puskas zwaar geblesseerd zag uitvallen. Hij werd gespaard voor de finale waarin hij geen uitblinkersrol kon vervullen. Onder leiding van Helmut Rahn, de 'Beul van Essen', kwamen de Duitsers terug van een 2-0 achterstand. Maar de Hongaren waren de morele winnaars. Met uitzondering van deze finale bleven ze in zes jaar vijftig keer ongeslagen. De Zweedse voetbalfans waren in de gelukkige omstandigheid dat ze de Braziliaanse baltovenaars voor het eerst in levenden lijve konden aanschouwen. Filmbeelden van Didi, Vava, Garrincha en Pelé waren in Europa nauwelijks te bewonderen. Het samba-voetbal was een sensatie. De oude Didi, in opspraak geraakt na zijn huwelijk met met een blanke vrouw, maakte furore met zijn 'bananen-trappen', kromme ballen met veel effect geschoten. Hij was 'rijk getrouwd' en betaalde alle vliegtickets voor zijn medespelers. Van de kleine rechtsbuiten Garrincha was het linkerbeen zes centimeter langer dan het rechter. Garrincha was de bijnaam van een volksjongen uit Rio de Janeiro die zijn jeugd doorbracht met voetballen en het kaalplukken van vogeltjes. Het winterkoninkje, in het Portugees garrincha, was zijn favoriete doelwit. Garrincha stond bekend om zijn onnavolgbare passeerbewegingen langs de buitenkant: vier keer dreigen en de vijfde keer doen. Hij was de tegenpool van de piepjonge Edson Arantes do Nascimento, die alle facetten van het voetbalspel beheerste. De 17-jarige Pelé behaalde zijn eerste wereldtitel. Bij thuiskomst kreeg hij een auto van het merk Romasetti, in Brazilië destijds een statussymbool. Het rijbewijs volgde later. Twee jaar na een zware aardbeving aan de rand van het Andes-gebergte kreeg Chili het voordeel van de twijfel van de wereldvoetbalbond. Voorzitter Dittborn van de Chileense bond hield een emotioneel pleidooi bij de FIFA. ,,Geef ons het WK, verder hebben we niets meer'', sprak Dittborn een paar maanden voor zijn dood. Het WK kende een corrupte, chaotische en gewelddadige sfeer. De kaartverkopers verdienden op de zwarte markt en de spelers bezondigden zich aan de grofste overtredingen. Chili-Italië eindigde in een massale vechtpartij. De Chileen Sanchez, zoon van een profbokser, brak de neus van de Italiaan Maschio. Zelfs de Braziliaanse voetballers leken besmet door de negatieve sfeer. Pelé raakte geblesseerd aan de lies en kon het toernooi niet uitspelen. Onder leiding van Didi, Vava en Garrincha prolongeerde Brazilië toch de titel. Maar het samba-voetbal bleef achterwege. Van Nederlandse zijde was alleen scheidsrechter Leo Horn aanwezig. Voor het eerst was het WK op de Nederlandse tv te zien. Verslaggever Herman Kuiphof gaf commentaar vanuit een studio in Frankfurt. Engeland, de bakermat van de voetbalsport, behaalde in eigen huis een zwaarbevochten titel. Het derde doelpunt in de verlenging van de finale is een van de meest omstreden treffers in de historie. De Engelse aanvaller Hurst schoot de bal tegen de onderkant van de lat. De Zwitserse scheidsrechter Dienst kon niet zien of de bal de lijn was gepasseerd. De Russische grensrechter Bachramov wees met zijn vlag naar de middenstip. Vertraagde tv-beelden maakten duidelijk dat het geen doelpunt was. Engeland dankte de titel aan een onverzettelijke speelstijl. Bobby Charlton was het brein op het middenveld. In het doel stond de legendarische Gordon Banks, wiens betrouwbaarheid werd vergeleken met de Bank of England. De grootste verrassing was Noord-Korea. De Aziatische amateurs wonnen in de achtste finales met 1-0 van de Italiaanse full-profs. De Koreaanse tandarts Pak Doo Ik maakte de enige treffer. De Italiaanse ploeg werd bij thuiskomst op tomaten getrakteerd. Noord-Korea nam in de kwartfinale tegen Portugal een sensationele 3-0 voorsprong. Dankzij fraaie solo's van Eusebio, de 'Parel van Mozambique', wonnen de Portugezen met 5-3. Eerder had Portugal zich de meerdere getoond van de oude kolonie Brazilië. Pelé kreeg in deze een paar doodschoppen van de Portugees Morais en kondigde aan nooit meer aan een WK deel te nemen. Vier jaar later was hij de onbetwiste uitblinker in Mexico. De ijle lucht en de zinderende hitte konden niet verhinderen dat het WK in Mexico een groot spektakel werd. De kwartfinale tussen Engeland en West-Duitsland werd gespeeld in de bakoven van Leon. De Engelsen hadden de halve nacht voor de wedstrijd doorgebracht in een stadspark, want het spelershotel beschikte niet over airconditioning. Op het veld streden de Britse titelhouders voor elke meter, maar de Duitsers wonnen met 3-2 na verlenging, dankzij een fraaie omhaal van topscorer Müller. Volgens een Engelse commentator was veteraan Bobby Charlton in twee uur tijd tien jaar ouder geworden. West-Duitsland verloor drie dagen later in een eveneens dramatische wedstrijd met 4-3 van het verdedigend ingestelde Italië. Na negentig minuten was de stand pas 1-1. De jonge Beckenbauer voltooide de wedstrijd met een mitella. In de finale werd het Italiaanse catenaccio (letterlijk grendelsysteem) volledig blootgelegd door de superieure Braziliaanse aanvallers. Tegen het viertal Pelé, Tostao, Rivelinho en Jairzinho was geen kruid gewassen. Uitblinker Pelé ging op de schouders. Na veertig jaar was Nederland weer vertegenwoordigd op het hoogste niveau. In navolging van Ajax mocht het nationale elftal het 'totaalvoetbal' demonstreren. Cruijff liet zich regelmatig terugzakken naar het middenveld. Rechtsback Suurbier speelde meer op de vijandelijke dan op de eigen helft. Zelfs doelman Jongbloed verscheen regelmatig buiten zijn strafschopgebied. Het aanvallende spel ging gepaard met bikkelharde overtredingen. West-Duitsland beschikte met doelman Maier, libero Beckenbauer, spelverdeler Overath en goaltjesdief Müller over ten minste even sterke spelers als het Nederlandse elftal. Na de historische nederlaag tegen de DDR (1-0 door Sparwasser) behaalde het gastland zwaarbevochten zeges op Zweden en Polen. Een paar dagen voor de finale in München werden de Nederlandse spelers in hun hotel verrast door een paar schaars geklede Duitse dames, die in het zwembad voor een bijzondere entourage zorgden. Het Duitse boulevardblad Bild zou de voorstelling in scène hebben gezet. Toen Bild de volgende morgen foto's en verhalen plaatste van de nachtelijke voorstelling, hingen de in Nederland achtergebleven spelersvrouwen urenlang aan de telefoon. Hoewel de geruchten hardnekkig werden ontkend, was de concentratie van de spelers verstoord. Bijna iedereen speelde onder zijn gebruikelijke niveau. Zonder Cruijff, die zijn vrouw Danny plechtig had beloofd nooit meer een WK te spelen, beleefde Nederland opnieuw een veelbesproken titelstrijd. De cabaretiers Bram Vermeulen en Freek de Jonge probeerden met de actie Bloed aan de Paal het lot van de Argentijnse dwaze moeders onder de aandacht te brengen. In een afgelegen hotel in de Andes hadden de spelers andere prioriteiten. Ze verveelden zich rot en klaagden over de gladde bal en het stroeve gras. Nederland plaatste zich moeizaam voor de tweede ronde, maar kende een opmerkelijke opleving dankzij de ingevallen PSV'ers Poortvliet, Wildschut en Brandts. De afstandsschoten van Haan tegen West-Duitsland en Italië spraken tot de verbeelding. In de finale speelde Nederland wederom tegen het gastland, dat zich in Buenos Aires liet opzwepen door een uitzinnige menigte. De Argentijnen vielen op door hun kortje broekjes en hun combinatiespel door het midden. Ze plaatsten zich ten koste van Brazilië dankzij een beter doelsaldo voor de eindstrijd, na een dubieuze 6-0 zege op Peru dat een abnormale laksheid demonstreerde. De finale was nog niet begonnen of de vlam sloeg in de pan. Vlak voor de aftrap moest René van de Kerkhof zijn gipsen manchet vervangen, op last van de Argentijnse aanvoerder Passarella. Toen bondscoach Happel de Nederlandse spelers vervolgens naar de kleedkamer stuurde, besloot de Italiaanse arbiter Gonella de 'harde hand' van Van de Kerkhof alsnog toe te staan. Argentinië was de betere ploeg in een spijkerharde en kwalitatief teleurstellende finale. Bij een 1-1 stand schoot Rensenbrink de bal vlak voor het verstrijken van de reguliere speeltijd tegen de paal. Bij de prijsuitreiking stond dicator Videla in het middelpunt van de belangstelling. Net als Mussolini in 1934 en Hitler in 1936 had hij politieke munt geslagen uit een mondiaal sportfestijn. Het dieptepunt van het toernooi was de onbesuisde botsing van de West-Duitse doelman Schumacher tegen de doorgebroken Fransman Battiston. Hij verloor drie tanden en moest met extra zuurstof op adem komen. De Nederlandse scheidsrechter Corver gaf geen rode kaart. Daardoor kon Schumacher later in de strafschoppenserie een heldenrol vervullen. Battiston was toen al op weg naar het ziekenhuis. Het hoogtepunt van het toernooi was het groepsduel tussen Italië en Brazilië (3-2). De speelse Zico en de aristocratische Socrates stonden aan de basis van de Braziliaanse aanvalsgolven. De piepjonge Maradona kreeg in de wedstrijd Argentinië-Italië een rode kaart wegens natrappen; hij was daarvoor tientallen keren tegen de enkels getrapt door de Italiaan Gentile. De Brazilianen waren gewaarschuwd voor de fysieke kracht van de tegenstander, maar ze hielden onvoldoende rekening met het degelijke keeperswerk van de 40-jarige Zoff en de doelmatige trefzekerheid van Rossi. Hoogtepunt van de finale was de juichkreet van de Italiaan Tardelli, die na het derde doelpunt als een dolleman over het veld rende. Wederom was Brazilië betrokken bij de beste wedstrijd van het toernooi. In de achtste finale was Frankrijk een gelijkwaardige tegenstander met technische middenvelders als Platini, Giresse en Tigana. De evenwichtige wedstrijd eindigde in 1-1, waarna de Fransen iets gelukkiger waren met penalty's. De beste speler van het toernooi was Maradona. Zelfs de grootste voetbalkenners hadden niet verwacht dat één speler in staat zou zijn een matig elftal aan de titel te helpen. Temidden van negen harde werkers toonde Maradano zich een briljante artiest. Zijn solo en zijn handsbal in de kwartfinale tegen Engeland blijven voor altijd hoogtepunten. In de halve finale tegen België maakte Maradona weer beide treffers. Na de finale tegen West-Duitsland ging hij huilend op de schouders van zijn ploeggenoten. Kameroen belichaamde de opleving van het Afrikaanse voetbal, met overwinningen op Roemenië en Argentinië. De 38-jarige Milla vierde elk doelpunt van Kameroen met een rondedans bij de hoekvlag. Argentiniëspeelde wederom met Maradona, maar de kleine ster kon ook in de finale tegen West-Duitsland het lage spelniveau niet opkrikken. De Duitser Beckenbauer werd na de Braziliaan Zagallo de tweede trainer die eerder als speler de wereldtitel had gewonnen. West-Duitsland dankte de titel aan een geduldige, gedisciplineerde speelwijze. De homogene sfeer bij de Duitsers stond haaks op de verdeeldheid in het Nederlandse kamp. Twee jaar na de Europese titel waren vedetten als Gullit, Ronald Koeman en Van Basten niet in staat voor volk en vaderland te spelen. Ze hadden geen respect voor bondscoach Beenhakker, die dankzij bemiddeling van KNVB-bestuurslid Michels de voorkeur had gekregen boven Cruijff. Nederland speelde onthutsend zwak. In de achtste finale nam West-Duitsland revanche voor het verlies van 1988. De 2-1 nederlaag van Oranje ging gepaard met een rode kaart voor 'lama' Rijkaard, die Völler in het gezicht spuugde. Een duidelijke verklaring voor de Hollandse tragedie is nooit naar buiten gebracht. Volgens Beenhakker is slechts 25 procent van het slechte nieuws boven tafel gekomen. De Verenigde Staten hebben geen voetbaltraditie. Toch was het laatste WK door de volle stadions en de gewijzigde spelregels veel aantrekkelijker dan het voorlaatste WK. Het eigen doelpunt van de Colombiaanse verdediger Escobar (geen familie) tegen de VSbleek moeilijk te verwerken. Bij thuiskomst in Medellin werd hij doodgeschoten. Maradona werd betrapt op het gebruik van stimulerende middelen. Zijn prachtige rentree op de internationale velden kwam in een ander daglicht te staan. Zonder Maradona verloor Argentinië in een zinderende partij met 3-2 van Roemenië. De treffers van de Roemenen Hagi en Dimitrescu waren hoogtepunten van het toernooi. Favoriet Brazilië speelde ogenschijnlijk saai en doelmatig, maar de fijnproevers hebben genoten van het one-touch-voetbal van Dunga, Bebeto en Romario. Brazilië verdiende de titel. Nederland werd voor de vierde keer uitgeschakeld door de latere winnaar. Het maakte in de kwartfinale heel even aanspraak op een verrassend resultaat, maar de gelijkmaker van Winter werd spoedig gevolgd door de winnende treffer van Branco, die een vrije trap op z'n Braziliaans (met de buitenkant van de wreef en met veel effect) in het doel schoot. De finale was een kopie van 1970. Dit keer moesten strafschoppen de beslissing brengen. De Italiaanse aanvoerder Baresi barstte na zijn misser in snikken uit. De Braziliaanse uitblinker Romario stortte zijn tranen op de wereldbeker.
|
NRC
Webpagina's
|
