|
|
 afleveringen HET MOOIE SPEL WERELDBEKER NEDERLANDSE SELECTIE ORGANISATIE HOTELS BEGELEIDERS BAL SPONSORS ZUID-AFRIKA SHIRTS TRAINER KEEPER PORTRETTEN HISTORIE TV & RADIO BOEKEN GRAFIEKEN LINKS  |
Bal: Een Tricolore vol met holle bolletjes Karel Knip
Weer zijn er wereldkampioenschappen en weer komt het Duitse Adidas met een nieuwe voetbal die de oude WK-bal in prestaties overtreft. Het verschil met de vorige keer is dat de wereldvoetbalorganisatie FIFA inmiddels een hele reeks eisen heeft opgesteld waaraan een bal moet voldoen om het dure keurmerk 'FIFA approved' te krijgen. Zo komt ook de buitenstaander aan de weet wat de hete hangijzers zijn in balinnovatie. En wat de nieuwe Adidasbal, Tricolore genoemd, nog toevoegt aan de oude die Questra heette. Een van de wonderlijkste kanten van het voetbalspel is dat zolang is gevoetbald met een bal die nauwelijks was gedefinieerd. En eigenlijk: dat een waterdichte omschrijving van de baleigenschappen nog stééds ontbreekt. Wie vandaag bij de KNVB een scheidsrechterboekje aanvraagt, vindt daarin aan baleisen weinig meer dan dat de bal bolvormig is en bestaat uit leer of 'andere goedgekeurde materialen'. De omtrek mag variëren tussen 68 en 71 cm., wat overeenkomt met een gemiddelde diameter van ruim 22 cm. Bij aanvang van de wedstrijd moet de bal een gewicht hebben van 396 à 453 gram (14 à 16 ounces), maar hoe zwaar hij later wordt door opname van regen, dauw en plantenvocht uit het natte gras, dat was tot voor kort niet vastgelegd. Alleen voor de druk waren nog regels, de druk mag op zeepeil slechts variëren tussen 0,6 en 1,1 bar. Met druk bedoelen voetballers overdruk, begrijpt men. Alles verandert zodra onder auspiciën van de FIFA wordt gespeeld, en dat is bij uitstek het geval bij het WK, dan moet de bal sinds drie jaar in het bezit zijn van het keurmerk 'FIFA approved' of desnoods 'FIFA inspected' - dat laatste gaat iets minder ver. De FIFA heeft de traditioneel ruime marges voor omtrek en gewicht verkleind en eisen toegevoegd voor de rondheid, het luchtdrukverlies tijdens het spelen, de waterabsorptie, de stuitereigenschappen en het vormbehoud tijdens de wedstrijd. De Zwitserse Eidgenössische Materialprüfungs- und Forschungsanstalt (EMPA) in Dübendorf verricht de typekeuringen voor het keurmerk 'FIFA-approved'. Na drie jaar testen kan de FIFA een aardig overzicht geven van punten waaraan wel of niet gemakkelijk wordt voldaan. Meer dan de helft van de ter keuring aangeboden ballen werd in natte testen zwaarder dan de gewichtstoename van gemiddeld 10 procent die is toegestaan. (Gewichtsverandering onder invloed van vochtopname uit het natte gras behoort tot de hinderlijkste en meest frequent voorkomende problemen van het voetballen.) Bijna de helft van de aangeboden ballen had een verkeerde diameter, een kwart wist in het nagebootste spel de vorm niet goed te behouden en iets minder dan een kwart schoot tekort in veerkracht. Aan de overige eisen blijkt wat gemakkelijker te voldoen. Wat betreft de veerkracht eist de FIFA dat een voetbal die van twee meter hoogte op een stalen plaat valt, terugstuitert tot een hoogte van ten minste 120 cm. Beter mag, met dien verstande dat dezelfde bal steeds zoveel mogelijk even ver moet terugstuiteren (met een marge van 10 cm. De FIFA hecht meer aan reproduceerbaarheid in balgedrag dan aan topprestaties. De nieuwe Adidas-bal komt volgens de door Adidas verstrekte onderzoeksresultaten bij twintig graden wel 148 cm. hoog, maar de vorige bal, de Questra Wc 1994, haalde al moeiteloos de 145 cm. Aan de zo tot de verbeelding sprekende veerkracht is dus weinig toegevoegd, wat nogal verbaast omdat Adidas zo'n tamtam maakte van de bijzondere eigenschappen van de nieuwe bal. Er waren ongekend nieuwe materialen verwerkt: de gedeeltelijk nog met de hand aan elkaar genaaide vijf- en zeshoeken, 32 in totaal, bestaan niet langer uit 'kunstleer' op basis van polyurethaan maar worden sinds kort geponst uit lappen 'syntactic foam' die op een dunne laag kunstleer zijn gelijmd. De syntactische schuim in kwestie, met de merknaam Dualite, wordt samengesteld uit grote hoeveelheden minuscule holle bolletjes van polyacrylonitril, ingebed in een matrix van polyurethaan dat kennelijk als bindmiddel dienst doet. De unieke opbouw garandeert een schitterende 'terugkeer' (return) van de energie, juicht het persbericht, maar in de op aanvraag toegezonden grafieken komt geen bijzonder verschil met het polyurethaan van de Questra Wc 1994 tot uiting. Dan blijkt zoiets als de hypothetische vervanging van het ongunstige, synthetische butylrubber als materiaal voor de binnenbal door het kennelijk aantrekkelijker natuurlijke latex veel grotere effecten te hebben. Ook aan de lage waterabsorptie van de Questra-bal weet de Tricolore vrijwel niets te verbeteren. Was die van de Questra in de FIFA/ EMPA-test 6,8 procent, bij de Tricolore is hij 6,2 procent. Hier geldt de wet van de remmende voorsprong: Questra stond met geringe vochtopname al aan de top enzelfs Adidas kan het eigen record amper verbeteren. Zo lijkt het bijzondere van de Tricolore-bal in de eerste plaats dat de goede eigenschappen van de Questra-bal behouden bleven ondanks het gebruik van nieuw materiaal. Op een expliciete vraag naar de wezenlijk verbeterde eigenschappen van de Tricolore-bal moet het Adidas Test Center in Scheinfeld het antwoord schuldig blijven. Het persbericht schuttert wat met de combinatie van een hoge 'energy return' en toch 'soft on the foot', maar vanuit het oogpunt van de klassieke mechanica lijken dit onverenigbare eigenschappen. Met een hoge energy return kan weinig anders bedoeld worden dan de hoge elasticiteit van de bal, maar een elastische bal is juist niet zacht aan de voet. Hoe elastischer de botsing, hoe harder de klap. Opmerkelijk genoeg wordt de gladheid van de bal niet in keurmerkeisen genoemd. Toch passeert de bal met zijn hoge diameter, net als de befaamde gedimpelde golfbal, snelheden waarbij meer of minder aerodynamische ruwheid grote invloed zou kunnen hebben op de luchtweerstand. De 'dimples' in de golfbal verlagen de luchtweerstand met vele procenten. Ingenieur N. Timmer van de Delftse faculteit lucht- en ruimtevaart - in februari betrokken bij de zigzag-strips op de 'snelle' pakken van de Nederlandse schaatsers - sluit niet uit dat de naden tussen de 32 voetbalpanelen net zo'n ruwheid opwekken als de dimpels bij de golfbal. Dan zou verder verruwen van de bal geen zin hebben. Maar windtunnelonderzoek aan voetballen is hem niet bekend. Of de nieuwe Tricolore-bal een ander gedrag vertoont in het Magnus-effect, van doorslaggevend belang bij boogballen en dergelijke, zal de praktijk moeten uitwijzen.
|
NRC
Webpagina's
|
