| Talen
In Suriname wordt in zestien talen gesproken. Een
groot deel daarvan is heel klein, met slechts enkele honderden mensen
die de taal machtig zijn. Veel talen worden alleen door ouderen
gesproken. Een overzicht:
Sranan Tongo
Verreweg het belangrijkst is de creoolse taal sranan tongo
(of: Surinaams), dat bijna iedere Surinamer spreekt. Honderdduizend
hebben het als eerste taal. Het is verwant met het Aucaans en het in
Sierra Leone gesproken Krio, wat de Afrikaanse oorsprong van de creoolse
talen aangeeft.
Mek moy ai. Dit is Surinaams en het betekent, letterlijk vertaald,
'mooie ogen maken'. In werkelijkheid staat de uitdrukking voor 'lonken
naar'. Het sranan is een lenige taal. De woordenschat is iets beperkter
dan die van de meeste andere talen, maar dat heeft Surinamers uitermate
vindingrijk gemaakt om toch tot uitdrukking te brengen wat ze willen.
Het Surinaams, ook wel aangeduid als 'negerengels' is een jonge taal,
die halverwege de zeventiende eeuw is ontstaan onder de eerste slaven
die uit Afrika naar Suriname werden gebracht. In het sranan tongo zitten
Engelse, Portugese en Afrikaanse invloeden, terwijl de taal ook
Nederlandse leenwoorden kent.
Het sranan tongo heeft zich in Suriname ontwikkeld tot een lingua franca
voor alle bevolkingsgroepen die naast de officiële Nederlandse taal
door de meeste Surinamers wordt verstaan en gesproken. Ook Surinamers in
Nederland spreken met elkaar veel Surinaams, dat vaak wordt afgewisseld
met hele of halve Nederlandse zinnen.
Een kleine woordenlijst: Bakra (blanke Nederlander); Bakrakondre
(Nederland), Bemre (Bijlmermeer), Damsko (Amsterdam) Haga, Aga (Den
Haag), Porfoto (Rotterdam, letterlijk: bedorven stad.
Creools
Overige creoolse talen zijn: Guyaans, met 50.000 sprekers in
Suriname en 650.000 in Guyana. Aukaans, met zo'n 18.000 sprekers in het
oosten en noordoosten. Saramakkan, met 23.000 sprekers langs de
Saramakka- en Surinamerivier. Is gerelateerd aan het Engels. Het
dialect, Matawari, heeft relaties met het Portugees. Kwinti, met twee-
tot vijfhonderd sprekers langs de Coppenamerivier. Heeft relaties met
het Engels.
Carib
Dit zijn de indianentalen: Kalihna, met 2.500 sprekers. Kent twee
dialecten: het westelijke en het oostelijke. Het laatste, vooral
gesproken in Albina, wordt als het meest prestigieuze gezien.
Trió, 800 sprekers, voornamelijk in de zuidelijk centrale dorpen
Tepoe en Alalapadu. Arawak, met zo'n 700 vooral oudere, sprekers in het
noorden. In Guyana, Frans-Guyana en Venezuela zijn nog zo'n 2.000 mensen
de taal machtig. Wayana. Deze aan het Trió verwante taal heeft
600 sprekers in Suriname. Akurio, een bijna uitgestorven taal uit het
zuidoosten.
Indo-Europees
De Europese en West-Aziatische talen: Caraïbisch
Hindi. Deze variant van het Indiase Hindi heeft 150.000 sprekers in
Suriname, die bijna allemaal Nederlands als tweede taal gebruiken.
Nederlands. Slechts zo'n 1.000 Surinamers hebben het Nederlands als
eerste taal, maar 100.000 beheersen het als tweede taal. Engels wordt
wel aan de kust en aan de grens met Guyana gesproken. In het zakelijk
verkeer is de taal in opkomst.
Overig
Caraïbisch Javaans met zestigduizend sprekers. Verschilt
wezenlijk van het Javaans in Indonesië. Caraïbisch Javaans is
gevormd door Javaanse plantagearbeiders die in 1890 naar Suriname werden
gebracht. Chinees (Hakka). De helft van de 12.000 Chinezen in Suriname
spreekt deze taal. Warao ten slotte is een geïsoleerde taal die
slechts enkele indianen in Suriname nog machtig zijn. In Venezuela wonen
vijftienduizend mensen die Warao spreken.
|
