KARAKTER

PELGRIMAGES

VOLGELINGEN

TIJDGENOTEN

COMMUNICATIE

GODSDIENSTEN

PORTRETTEN

FILMS

TENTOONSTELLING

WEBSITES

Op de kaart van Israel wordt de boodschap die Jezus uitdroeg gemarkeerd door talrijke heilige plaatsen.

Salomon Bouman

WIE DOOR DE Damascuspoort de ommuurde oude stad van Jeruzalem betreedt, wordt overvallen door de indringende heiligheid van deze nauwelijks één vierkante kilometer grote stadswijk. Orthodoxe joden versnellen hun pas door de Via Dolorosa naar de Klaagmuur. Zij slaan - in hun haast om het ochtendgebed bij de overgebleven buitenste muur van de tweede tempel te zeggen - geen acht op christelijke pelgrims die knielen bij een van de veertien staties die de martelaarsgang door de Via Dolorosa markeren van Jezus naar de plaats van kruisiging door de Romeinen.

In cafés aan deze misschien wel drukst bezochte heilige weg ter wereld slaan Palestijnse moslims, vaak lurkend aan de waterpijp, deze taferelen gade. Soms doet de religieuze emotie onder invloed van de mystiek van Jeruzalem de stoppen van de ratio doorslaan. Een diepgelovige christelijke pelgrim vereenzelvigt zich soms tijdens zijn pelgrimage zo indringend met de lijdensweg van Jezus, dat hij in zijn religieuze trance denkt zelf de gekruisigde Messias te zijn. Gillend van de stekende pijn van doornen om het hoofd van Jezus en het gewicht van het onzichtbare kruis dat deze pelgrim draagt, volgt hij zwetend de lijdensweg van de Messias.

Dat is te vergelijken met het ‘Jeruzalem-syndroom' dat ultra-orthodoxe joden tot hoge religieuze emoties kan opzwepen. In een ziekenhuis in Jeruzalem is zelfs een speciale afdeling die pelgrims behandelt die deze ‘bijzondere godsdienstige ziekte' in de nauwe straten van de oude stad van Jeruzalem oplopen. Israelische politieagenten hebben instructies gekregen hoe deze door godsdienstwaan bevangen pelgrims moeten worden aangepakt. De meeste pelgrims laten zich, veelal in groepen, rustig door priesters of gidsen door de Via Dolorosa leiden.

De Via Dolorosa, de weg van het lijden, voert de pelgrims naar de Heilige Grafkerk waar Jezus voor zijn opstanding werd gebalsemd en begraven. Onder de hoge koepel van deze heiligste christelijke kerk ligt ook de rots Golgotha waar Jezus aan het kruis werd genageld. In de kerk, waarin de meeste christelijke denominaties - kopten, Syriërs, rooms-katholieken, Grieks-orthodoxen, Ethiopiërs en Armeniërs - op hun territoriale rechten staan en elkaar geen millimeter toegeven, ligt bij de ingang een groot blok roze marmer waar Jezus na de dood aan het kruis voor de begrafenis krachtens een oud joods gebruik werd gewassen, gebalsemd en in linnen doeken gewikkeld.

Pelgrims uit Zuid-Amerikaanse landen die er een lange vliegtocht naar Israel op hebben zitten, knielen voor deze heilige plaats. Met gekromde ruggen kussen ze het stuk marmer vanuit een diep-religieuze devotie. Als ze opstaan heeft de moeheid van de reis plaatsgemaakt voor een gelukzalige uitdrukking in de ogen.

In Jeruzalem kwam aan de kruistocht van Jezus voor een betere wereld in woelige tijden een wreed einde. Op de kaart van het Heilige Land, waar de Palestijnse staat in wording naast Israel komt te liggen, wordt de boodschap die Jezus uitdroeg gemarkeerd door talrijke heilige plaatsen. In Nazareth kreeg Maria van de engel Gabriël de boodschap dat zij zwanger zou worden. In een droom zei de engel tegen Jozef, de aanstaande echtgenoot van Maria, dat ,,zij een zoon zal baren en u zult hem de naam Jezus geven, want hij is het die zijn volk zal redden van hun zonden''.

Op zijn millennium-pelgrimage naar het Heilige Land bad de paus in de grote basiliek in Nazareth, die verrees op de plek waar de engel aan Maria verscheen. Met duizenden komen pelgrims, meestal na hun bezoek aan Jeruzalem, naar Nazareth om het wonder van de aankondiging te gedenken.

Het eenvoudigste is het om vanuit de fraai gerestaureerde oude stad van Nazareth door het schitterende, heuvelachtige landschap van Galilea te reizen naar het gebied rond het Meer van Tiberias waar Jezus volgens het evangelie de meest tot de verbeelding sprekende wonderen heeft verricht.

In Bethsaïda genas Jezus een blinde man, op weg daar naartoe liep hij over het Meer van Tiberias, in Kapernaum genas hij tal van zieken, in Taghba vermenigvuldigde hij voor vijfduizend hongerigen brood en vissen, in Kursi verdreef hij de boze geesten uit een man. Rond het Meer van Tiberias zijn kerken gebouwd waar de pelgrims in stil gebed over de wonderen die Jezus er heeft verricht kunnen nadenken.

Het bezoek aan voor het christendom heilige plaatsen zou moeten beginnen in Bethlehem. Daar, in een grot diep onder de grond, is volgens het evangelie Jezus geboren nadat Jozef en Maria een zware tocht hadden gemaakt van Nazareth naar Bethlehem, de stad van het brood. Zoals bij veel plaatsen waar Jezus was en wonderen verrichtte, ligt de grot nu onder een kerk - de geboortekerk. Pelgrims moeten bukken om door een lage opening de ruimte in te komen en moeten soms in een lange rij wachten voordat ze voor de kribbe staan waar Jezus zou zijn geboren.

Een prachtige tocht door het dorre en woeste landschap van de woestijn van Judea voert via Jericho naar de oevers van de Jordaan waar Jezus volgens het evangelie door Johannes de Doper werd gedoopt. Lang was die plaats om veiligheidsredenen onbereikbaar. Nu het wat beter gaat tussen Israel en de Palestijnen is ook deze plaats voor pelgrims toegankelijk.