Nederland was decennialang een land van huurders, niet van kopers. En dat ondanks een stimuleringsregeling van de Nederlandse overheid die internationaal gezien ongekend riant is. Moet je in Duitsland bijvoorbeeld bijna het volledige aankoopbedrag voor een huis bij elkaar sparen, in Nederland krijg je zonder problemen een lening bij de bank. De rente die over die lening betaald moet worden, mag worden afgetrokken van het belastbaar inkomen; vooral rijke huizenkopers, die in de hoogste schijven van de inkomstenbelasting vallen, profiteren optimaal van deze regeling.

Een politieke partij als GroenLinks ergert zich al jaren aan deze bevoordeling van het welgestelde deel van de samenleving. Ook binnen regeringspartij PvdA duikt het onderwerp regelmatig op om vervolgens onmiddellijk weer de kop ingedrukt te worden. Nu meer dan de helft van de Nederlandse huishoudens over een koopwoning beschikt, bestaat ook de achterban van de PvdA voor een groot deel uit huizenbezitters; alleen al de suggestie dat de aftrek van de hypotheekrente ter discussie staat, is voldoende om in de kiezerspeilingen naar beneden te duikelen.

In het nieuwe belastingstelsel heeft voormalig staatssecretaris Vermeend (PvdA) geprobeerd om de eigen achterban gerust te stellen, terwijl tegelijkertijd het creatief gebruik van de fiscale mogelijkheden door de rijke huizenkopers wordt aangepakt.

Voor de gemiddelde huizenbezitter verandert er vanaf volgend jaar eigenlijk helemaal niets. Wie al een huis bezit of wil kopen, mag de rente op de hypotheek blijven aftrekken. Verschil met de huidige situatie is, dat die periode gemaximeerd wordt op dertig jaar. Is de hypotheek dan nog niet afgelost, dan vervalt het rentevoordeel. Wordt op een later tijdstip een nieuwe (hogere) hypotheek afgesloten, dan geldt alleen voor het extra bedrag weer een termijn van dertig jaar.

Het kabinet had al eerder een streep gezet door de renteaftrek voor hypotheken die niet voor de woning werden gebruikt. Die constructie was in de tweede helft van de jaren negentig heel populair geworden, door de lage rentestand en door de enthousiaste aanprijzingen van banken en andere hypotheekverstrekkers. Huizenbezitters sloten massaal hun hypotheek over, voor een hoger bedrag, en gebruikten dit geld voor de aanschaf van een boot of caravan of belegden het geld op de beurs.

In het nieuwe belastingstelsel mag de hypotheekrente voor een tweede huis niet meer worden afgetrokken; dit pand wordt gezien als vermogen en ondergebracht in box 3, waar het wordt belast tegen 1,2 procent (30 procent belasting over een fictief rendement van 4 procent). Onderhoudskosten mogen niet meer worden afgetrokken. In sommige gevallen mag tijdelijk wel hypotheekrente op twee woningen worden afgetrokken. Bijvoorbeeld als er sprake is van een echtscheiding en de partner blijft wonen in het huis van de belastingbetaler; in dat geval mag de laatste twee jaar lang voor twee panden hypotheekrente aftrekken. Hetzelfde geldt wanneer iemand tijdelijk twee huizen bezit omdat de nieuwe woning nog niet klaar is.

Het huurwaardeforfait heet straks eigenwoningforfait. De regeling verandert verder niet: er moet een percentage van de waarde van het huis worden bijgeteld. Om de gestegen huizenprijzen te compenseren, zullen de tarieven worden verlaagd.