NIEUWS | TEGENSPRAAK | SUPPLEMENT | AGENDA | ARCHIEF | ADVERTENTIES | SERVICE 


Verkiezingen Israel

Nieuws

Partijen

Huidige en nieuw gekozen premier

Achtergrond

Links

Over Shas lopen de emoties hoog op in Israel


Israels gekozen premier, Ehud Barak, werkt aan zijn coalitie. De emoties lopen hoog op over de rol van de ultrareligieuze Shaspartij.

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN

TEL AVIV, 26 MEI. Het scheelde maar een haar of twee Israeliërs die zich opwonden over de vraag of de sefardische, ultrareligieuze Shaspartij in de nieuwe regering van de gekozen premier Ehud Barak moet komen, vlogen elkaar aan. De bijna-botsing speelde zich af bij de tent die de Organisatie voor een Grondwet in Israel op het Rabinplein in Tel Aviv heeft opgezet. Daar tekenen Israeliërs bij honderden petities om toetreding van Shas in de nieuwe regering te verhinderen. Per fax worden ze meteen doorgezonden naar het hoofdkwartier van kabinetsformateur Barak. "In het hele land hebben al 40.000 mensen hun handtekening gezet onder dergelijke petities", zei een van de organisatoren van de anti-Shas beweging. De oudere van de twee kemphanen liep rood aan van woede toen zijn jongere opponent betoogde dat Shas, toevluchtsoord voor joden uit de Arabische wereld, het zwarte schaap van de Israelische politiek is, en van de zijde van de ashkenazische (Europese) elite niets anders dan vernederingen en vervolging heeft te verwachten. Hij wilde niets horen van de argumenten van de oudere man dat uitsluiting van Shas uit de regeringscoalitie niets heeft te maken met racisme, maar alles met de corrupte persoonlijkheid van Shasleider Arye De'eri. Als het Hooggerechtshof diens hoger beroep afwijst, staat de politieke leider van Shas vier jaar gevangenis te wachten. "Met zo'n corrupte leider aan het hoofd van Shas kan Barak toch geen zaken doen", zei de oudere man. "Wat!" schreeuwde de jongere man. "De'eri is onschuldig. Hij is het slachtoffer van discriminatie. Wie van de politici steelt er niet?"

De oudere man probeerde zijn opponent uit te leggen dat Shas zich ook als coalitiepartner diskwalificeert omdat de partij het woord van God boven de wet plaatst. "We willen toch eindelijk een grondwet?", zei de oudere man. "Wat heeft Shas in zo'n regeringscoalitie te zoeken?" Een jonge vrouw liep haastig naar de stand voor de tent waar kan worden getekend, en zette haar handtekening. "Ik ben zelf een zwarte (Jemenitische)", zei ze. "Maar we hebben nu de kans van de Shas- uitzuigers af te komen en terug te keren naar de hogere morele waarden van onze democratie. Daarom teken ik." "Rak lo Shas'' (slechts geen Shas) was de leus van het seculiere overwinningsfeest dat op het Rabinplein na de overwinning van Barak op 17 mei werd gevierd. Een klein eenmansvliegtuigje vliegt iedere dag met deze slogan aan de onderkant van vleugels geschilderd over het Dan-Accadia-hotel in Herzliya, waar Barak zijn formatiehoofdkwartier heeft opgeslagen. De anti-Shas emotie is vooral in de voor principes staande linkse partijen heel sterk. Het uitzonderlijke succes van Shas in de stembus - van 10 naar 17 zetels - stelt Barak echter voor grote problemen. Dit temeer omdat hij voor de verkiezingen de sefardische joden zijn verontschuldigingen aanbood voor het onbegrip waarmee de joden uit Marokko en andere Arabische landen in de jaren vijftig door de heersende ashkenazische elite werden ontvangen. De sefardische joden werden vaak tot in het diepst van hun ziel beledigd. Shas heeft deze emotie, die door het proces tegen De'eri en door de anti-Shascampagne van verschillende kanten tijdens de verkiezingen nog werd versterkt, uitgespeeld en in verbluffende politieke winst omgezet. Ter financiering van haar uitgebreide netwerk van scholen trappelt Shas van ongeduld om in de nieuwe regering zo dicht mogelijk bij de schatkist te kunnen zitten. De'eri heeft formeel het leiderschap van de partij al opgegeven en staat onder druk van rabbijn Josef Ovadia, de geestelijk leider van Shas, alle touwtjes uit handen te geven om toetreding mogelijk te maken. Maar zelfs dan nog is Shas onaanvaardbaar voor de linkse partijen die zich als de natuurlijke coalitiepartners van Barak beschouwen. Deze opstelling van links versterkt de onderhandelingspositie van Likud. Want zonder Shas en Likud kan Barak geen geen stabiele coalitie vormen die grote vredesbeslissingen kan nemen. Jossi Sarid, de leider van de Burgerrechtenpartij (10 zetels) leidt de principiële oppositie tegen een coalitie met Shas. Kopstukken in de Arbeidspartij verwijten hem dat hij daardoor Barak manoeuvreert in de richting van een coalitie met Likud. Kan Sarid dat rijmen met zijn vredesobsessie? Begrijpt Sarid dat daardoor de kansen van Likudminister Ariel Sharon in een sleutelpositie in de regering Barak terug te keren aanzienlijk stijgen? Weet Sarid dan niet dat Shas een belangrijke vredespartner kan zijn? Sarid weet het, maar geeft evenals Josef Lapid, de felle anti-Shasleider van de Shinuï-partij (6 zetels) geen krimp. Principe is principe. Het doet er niet toe dat politici, schrijvers en publicisten ertegen waarschuwen een kleine half miljoen Shaskiezers in de hoek van de samenleving te drijven, temeer daar het gaat om joden uit de Arabische wereld die voor vrede zijn te winnen.

In zijn eerste redevoeringen en interviews heeft Barak zich gepresenteerd als een leider die premier "van allen" wil zijn en "wil verzoenen". Dat is een duidelijke indicatie dat hij erop uit is een zo'n breed mogelijke regering te vormen waarin plaats is voor Shas, Likud, linkse en andere religieuze partijen. Meer een regering van nationale verzoening dan van nationale eenheid, waarin zoveel partijen zitten dat geen van hen afzonderlijk een regeringscrisis kan veroorzaken. Met zo'n regering denkt Barak, met een Knesset zonder de verslagen premier Benjamin Netanyahu en zonder De'eri, Israel op weg te zetten naar het nieuwe Midden-Oosten waarvan zijn partijgenoot oud-premier Shimon Peres al zo lang droomt.

NRC Webpagina's
26 MEI 1999

    Bovenkant pagina


NRC Webpagina's © NRC HANDELSBLAD (web@nrc.nl) MEI 1999