EHUD BARAK

Havik met vredesvisie

Door onze correspondent SALOMON BOUMAN
TEL AVIV, 18 MEI. Israels nieuwe premier, Ehud Barak (56), is het alter ego van de vermoorde vredespremier Yitzhak Rabin. Hervatting van het door premier Benjamin Netanyahu bevroren vredesproces met de Palestijnen terwille van de kwaliteit van de Israelische democratie en samenleving heeft zijn hoogste prioriteit. Het terugtrekken van het Israelische leger uit Zuid- Libanon binnen een jaar is een verkiezingsbelofte die hij via het weer op gang brengen van het vredesoverleg met Syrië hoopt te kunnen inlossen. Barak hanteert de magische formule van Rabin dat de omvang van de terugtrekking op de Hoogvlakte van Golan een functie zal zijn van de normalisering van de betrekkingen met Syrië en veiligheidsmaatregelen die een Syrische verrassingsaanval uitsluiten. Barak heeft de kiezers aan zich gebonden met de belofte over verdragen met de Palestijnen en Syrië een referendum te laten houden.

Als het om Israels veiligheid gaat is deze ambitieuze maar ook verlegen ex-chefstaf een havik. Evenals zijn mentor Rabin, ook een ex-chefstaf, heeft hij echter een strategische vredesvisie waarin militaire veiligheidsoverwegingen in een regionale en internationale politieke context worden afgewogen. Deze pragmatische benadering van Israels veiligheidsproblematiek heeft een temperende invloed op het haviken- instinct van Israels meest gedecoreerde soldaat, die na een slechts korte aanloop in de politiek premier wordt. Omdat Rabin in het scherpe analytische denken van Barak en diens in het leger gevormde temperament zichzelf herkende bestemde hij hem voor als zijn opvolger van het leiderschap van de Arbeidspartij. Als zijn minister van Binnenlandse Zaken en daarna als minister van Buitenlandse Zaken onder premier Shimon Peres heeft Barak echter geen grote indruk gemaakt. Tijdens een persconferentie in zijn rol van minister van Buitenlandse Zaken liet hij zich zelfs misprijzend uit over Arabische politici in hun lange jurken, galabiya's, waarna de Arabische pers over hem heen walste. Zoals hij in 1982 een enthousiast voorstander was van de Israelische invasie in Libanon, steunde hij in de zomer van 1996 enthousiast de grote militaire operatie in Zuid-Libanon. Dit militaire avontuur liep voor Peres op een fiasco uit toen Israelische granaten nabij een VN-positie tegen de honderd Libanese burgers doodden. Dat kwam Peres op het verlies van de belangrijke Arabische stem in de verkiezingen in dat jaar te staan, waardoor Netanyahu premier werd.

Barak was ook niet opgetogen over het akkoord van Oslo met de Palestijnen. Bij de stemming in de Knesset over het overdragen van de Palestijnse steden aan de Palestijnse leider Yasser Arafat onthield hij zich van stemming. Hem stond een voorzichtiger uitvoering van het vredesproces voor ogen. Arafat krijgt daarom te maken met een lastige onderhandelingspartner, die wel in scheiding tussen Israel en de Palestijnen gelooft, maar de grote Israelische nederzettingenblokken in bezet gebied onder Israelische soevereiniteit wil brengen, niet piekert over concessies in Jeruzalem en de Palestijnse terreur zonder compromis zal bestrijden. Voor hem is dat geen leus maar de weerslag van een militaire carrière die in het teken stond van moedige acties tegen Palestijns terrorisme. Barak leidde in 1972 de overval op een door Palestijnse terroristen gekaapt Sabena-vliegtuig op het vliegveld bij Tel Aviv. In Beiroet leidde hij een jaar later vermomd als blonde schone een strafexpeditie van een elite-eenheid tegen Palestijnse terroristen die de moord op Israelische sportlieden tijdens de Olympische spelen in München hadden gepland en uitgevoerd. Hij was er in 1976 ook bij toen in op het vliegveld van Entebbe gegijzelde passagiers op spectaculaire wijze werden bevrijd. Zijn deelname aan deze militaire acties tegen de Palestijnse vrijheidsstrijders, die voor hem terroristen zijn, heeft zijn karakter gevormd. Zijn opvoeding in de linkse kibbuts Mishmar Hasharon, waar hij werd geboren, balanceert zijn militaire agressiviteit met humanistische waarden. Het rijpingsproces heeft hem evenals Rabin milder en daardoor tot een strategisch denker gemaakt. Barak beseft nu dat de stichting van een onafhankelijke Palestijnse staat onvermijdelijk is. Met de ambitie van het Israelische leger een klein, wijs leger te maken werd hij in 1991 chefstaf, wat hij tot 1996 bleef. Naar buiten toe is weinig bekend geworden van de revolutie die Barak in het leger wilde doorvoeren. Zijn vrienden zeggen dat dit pas in oorlogstijd zal blijken. In alle opzichten is Barak, de zoon van Oost-Europese pioniers, een moderne, seculiere Israeliër. Zijn op een fenomenaal geheugen rustende intelligentie, gepaard aan een ijzeren zelfdiscipline en grote nieuwsgierigheid, werden zowel op school als in het leger onderkend als gave die hem een grote toekomst beloofden. Barak heeft onder andere een graad van de Stanford-universiteit in systeemanalyse. Hij speelt goed piano, heeft een niet te bevredigen leeshonger. Van alle generaals die na het volbrengen van hun militaire carrière hun weg in de politiek zochten, is Barak de meest intellectuele persoonlijkheid, met grote kennis van de militaire en wereldgeschiedenis. Grote bezorgdheid over de dwaalwegen die Netanyahu insloeg inspireerde hem om met ijzeren hand en zonder scrupules het heft van de Arbeidspartij van Peres over te nemen en de laatste in de schaduw te plaatsen. Bijgestaan door Amerikaanse adviseurs en geïnspireerd door de verkiezingscampagne van de Britse premier Tony Blair legde Barak de afgelopen maanden zijn partij een ijzeren discipline op. Als eenling aan de top nam hij met een uitgekookte verkiezingsstrategie - het uit de weg gaan van Netanyahu en met een duidelijke sociale en economische politiek - de risico's van een partijdictator die afhankelijk van de verkiezingsuitslag kan slagen of diep vallen. Want de militaire discipline die hij Israel-Eén oplegde is bij veel prominenten in de partij diep in het verkeerde keelgat geschoten. De socialisten moesten eraan wennen dat ze een baas hebben die wel wat van Napoleon weg heeft en evenals Rabin en Netanyahu vóór hem een sterke premier wil en zal zijn.

NRC Webpagina's
18 MEI 199