Grillig aanbod

MICHIEL HEGENER
Midden in de vakantie, na het einde van het vorige studiejaar en voor het begin van het volgende, is het nog rustig op de afdeling tweedehands studieboeken van boekhandel De Slegte aan de Breestraat in Leiden. Nu kun je er vrij rondlopen, maar over een paar weken mogen de klanten niet verder komen dan een balie waar ze hun boekenlijst kunnen afgeven.

,,Als de studenten zelf gaan zoeken duurt het twintig keer zo lang'', is de ervaring van in- en verkoper Daan Lindhout, ,,en dan weten ze nog niet of ze de goede drukken hebben.''

In een veelbezochte kast als Pabo kunnen Lindhout en zijn collega's op sommige dagen een à twee meter nieuw gearriveerde boeken neerzetten en een evengroot volume verkopen. Met de afdeling rechten gaat het ook hard, zeker in Leiden. Voor bijna elk vak staat er tenminste een plank vol. Een puntgaaf studieboek koop je hier voor ongeveer zestig procent van de nieuwwaarde, maar ook de korting heeft zijn prijs: het aanbod van tweedehands studieboeken is erg grillig, de winkelier kan haast niks doen aan voorraadbeheer, en de klant mag van geluk spreken als er meer dan vijftig procent van zijn of haar lijst voorradig is. Gelukkig is daarvoor weer een simpele oplossing: vaak langskomen. Lindhout belooft de hardnekkige aanhouders scores van tegen de honderd procent, zeker als ze onvindbare titels even doorfaxen aan andere filialen van De Slegte; binnenkort kan dat laatste ook per e-mail. Gemiddeld geeft een student ƒ1.200 per jaar aan boeken uit, en daar kan een gulden of 500 vanaf voor wie doorzet in het tweedehands circuit.

Tot voor een paar jaar was het veel gewoner om gebruikte studieboeken te kopen dan nu en veel reguliere wetenschappelijke boekhandels hadden in de zomermaanden tijdelijk een afdeling tweedehands. Die tijd is voorbij: in Leiden en de meeste andere universiteitssteden is De Slegte de enige inkoper en aanbieder, maar dan wel het hele jaar door. ,,Steeds minder boekwinkels durven zich ermee bezig te houden'', zegt landelijk hoofdinkoper Gerard de Kok. Volgens hem krimpt de tweedehands studieboekenmarkt door de steeds snellere opeenvolging van nieuwe drukken: ,,De uitgever verandert de bladindeling en voegt wat nieuwe vragenlijstjes toe, en de oude druk wordt onbruikbaar. Het ziet er een beetje anders uit - maar is de inhoud ook gewijzigd? De student kan dat niet bepalen en wij weten het vaak ook niet. Als regel kopen we daarom nooit oude drukken in.'' Uitzondering, vermoedelijk van antiquarische aard, is de twaalfde druk van het Leerboek Politie uit 1932 op de rechtenafdeling van De Slegte in Leiden, waarin ondermeer wordt gesteld: Onder dieven heerscht, evenals onder andere misdadigers, de gewoonte, zich op armen, borst en soms nog op andere plaatsen van het lichaam te laten tatoueeren. Hmm. Even verder: De middeltjes, om de politie te misleiden, zijn legio, en telkens weer wordt iets anders door de dieven verzonnen. Klinkt allemaal actueel. Misschien is het toch de laatste druk.

Ook boeken met onderstrepingen zijn in de schappen van De Slegte te vinden: sommige glipten erdoor bij de aankoop, andere mochten erdoor omdat ze zeldzaam waren. Wie de derde geheel herziene druk van Actuele Criminologie door J.J.M. van Dijk zoekt met een gele markering door de woorden De gemeenschap evalueert het gedrag van een delinquent als negatief en gaat motieven toeschrijven aan de dader die geworteld zijn in de maatschappelijke oorzaken van criminaliteit, moet nu als de bliksem naar Leiden. Het boek kost maar ƒ35, ƒ4,90 minder dan een ongemarkeerd exemplaar.

Vijfdejaars Engels Reinout Bolweg wijst erop dat je voor tweedehands boeken voor letterenstudies bij veel meer adressen terecht kunt dan bij De Slegte alleen. Zeker in een stad met zoveel antiquariaten als Leiden. ,,Minstens de helft van wat ik moet lezen is literatuur en die boeken kun je bijna overal vinden.‘ Voor een studie als kunstgeschiedenis geldt iets dergelijks. Zelf kocht Bolweg nooit leerboeken die ook nieuw te waren krijgen, maar binnen de vakgroep Engels signaleert hij wel een levendige handel via briefjes op prikborden. Dat komt natuurlijk ook bij andere vakken voor, al worden er verhoudingsgewijs meer boeken via prikborden verkocht naarmate er minder vraag naar is. De Slegte koopt liever een exemplaar Inleiding staatskunde dan een grammatica sanskriet. Boeken-zoekende jongerejaars hebben er meer kans op succes dan de doorgaans gespecialiseerde ouderejaars. Bolweg: ,,De meest gebruikte manier om op boeken te bezuinigen is om ze niet te kopen. Eerstejaars schaffen meestal alles aan wat op hun literatuurlijst staat. Daarna worden ze wat kritischer en kijken ze wat wel en wat niet echt nodig is.''

Studenten die nog wat kritischer worden, zien in bijna ieder boek een studieboek. Kennis zonder context is als een schip zonder zee. Wie zei dat ook al weer? Om dat en nog veel meer op te zoeken, en om college- en andere van universiteitswege toegediende stof in bredere verbanden te plaatsen, is een eigen bibliotheek onmisbaar. En bij die opbouw kunnen goede antiquariaten weer niet gemist worden. Leiden heeft er gelukkig veel: van vrij algemeen met een accent bij filosofie en klassieke talen zoals Burgersdijk en Niermans, tot heel specifiek zoals het Oosters Antiquarium waar je terecht kunt voor 19e eeuwse boeken over de opkomst van de Mahdi in de Soedan, en zo nog een bizar oosters onderwerp of duizend. Het mooist, qua aanbod en zeker qua ambiance, is de boekenmarkt die elk voor- en najaar een weekend lang in de Pieterskerk wordt gehouden. Daar, en bij vrijwel elk antiquariaat, kun je min of meer toevallig boeken vinden die op je voor je studie moet lezen. Maar uiteindelijk is het natuurlijk irrelevant of een boek wel of niet op je literatuurlijst staat.